O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I y a
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
moliyalashtirish –
bu qaytarib bermaslik sharti bilan davlat pul mablag‘laridan foydalanish bo‘lib, korxona, muassasa va tashkilotlarga o‘z faoliyatlarini amalga oshirishlari uchun beriladi. Davlat mablag‘larini moliyalashtirish jarayonida asosan quyidagi tamoyillarga amal qilinadi: 1) budjet mablag‘larining qaytarib berilmasligi, ya’ni budjetdan moliyalashtirish yo‘li bilan ajratiladigan mablag‘lar qaytarib berilmaydi; 2) maqsadga muvofiqlik, ya’ni ajratiladigan barcha budjet mab- lag‘lari maqsadga muvofiq foydalanilishi lozim; 3) ishni bajarganligiga qarab moliyalashtirish, ya’ni budjet mablag‘lari belgilangan yillik rejalar asosida avtomatik tarzda ajratilmay, balki ishning faktik bajarilishiga qarab ajratiladi; 4) moliyaviy intizomga qat’iy rioya etish, ya’ni budjet mablag‘laridan qonunda belgilangan tartibda, to‘g‘ri va samarali foydalanishdir. Yuqorida sanab o‘tilgan tamoyillarning hayotga tatbiq etilishi, birinchi navbatda, korxona, muassasa va tashkilotlarni to‘xtovsiz pul mablag‘lari bilan ta’minlaydi hamda pul mablag‘laridan foydalanishda moliyaviy intizomga qat’iy rioya etilishini ta’minlaydi. Professor L.K.Voronovaning ta’kidlashicha, davlat xarajatlari asosan davlat budjetida to‘planadigan daromadlar hisobidan moliyalashtiriladi. 175 Davlat sarf-xarajatlari korxonalarning daromadidan, amortizatsion ajratmalardan, uzoq muddatli bank ssudalaridan va boshqalardan ham qoplanishi mumkin. Davlat xarajatlari budjet xarajatlariga qaraganda keng tushuncha bo‘lib, budjet xarajatlari uning tarkibiy qismi hisoblanadi. Davlat budjeti xarajatlari – budjet mablag‘lari hisobidan qoplana- digan va davlat vazifa va funksiyalari bilan bog‘liq bo‘lgan davlat xarajatlaridir. Davlat xarajatlari qaysi yo‘nalishda bo‘lishidan qat’i nazar, quyidagi tamoyillar asosida amalga oshiriladi: mablag‘larni maqsadli yo‘naltirish; mablag‘lardan maksimal foydalanish; iqtisodiyot rejimiga rioya etish; davlat moliyaviy intizomiga rioya etilishini ta’minlash maqsadida moliyaviy nazoratni amalga oshirish. O‘zbekiston Respublikasi iqtisodida, xalq xo‘jaligida yuz bergan o‘zgarishlar budjet mablag‘larini moliyalashtirishda ham o‘z ta’sirini ko‘rsatdi. Endilikda budjet mablag‘larini olish zarurati yuzaga kelganda va yuqoridagi tamoyillarga asoslanib budjet mablag‘larini ajratish imkoniyati bulmagan holatlarda, moliyalashtirish ishtirokchilari qonunga asosan ma’lum bir haq evaziga qaytarib berish sharti bilan budjetdan pul mablag‘larini olishlari mumkin. Iqtisodiy nuqtai nazardan, davlat budjeti mablag‘lari – moddiy ishlab chiqarishga va davlat zahiralarini tashkil etishga xarajat qilinadi. Davlat budjeti xarajatlarining iqtisodiy mazmuniga ko‘ra, budjet moliyalashtirishining quyidagi ikki rejimi mavjud: tijorat tashkilotlarini moliyalashtirish rejimi va smeta-budjet rejimi. Xalq xo‘jaligini moliyalashtirish. Xalq xo‘jaligiga qilinadigan xarajatlarning asosiy qismi sanoatni, uning sohalarini rivojlantirishga yo‘naltiriladi. Xalq xo‘jaligiga qilinadigan xarajatlar ichida mamlakat agrosanoat kompleksini, yerlarning melioratsiyasini moliyalashtirishga ketadigan xarajatlar markaziy o‘rinni egallaydi. Xalq xo‘jaligi sohalariga pul mablag‘lari (investitsiya)ni jalb etish, davlat organlari va korxonalarning o‘zlari tomonidan amalga oshiriladi. Bunda asosiy jamg‘armalarni tashkil etishni investitsiyalash – kapital qo‘yilmalar shaklida amalga oshiriladi. Kapital quyilmalar davlat va jamiyat rivojlanishida katta rol o‘ynaydi. Mamlakatda aholining moddiy va madaniy hayot tarzini oshirish, ishlab chiqarishni rivojlantirish va uning samaradorligini oshirish, mehnat unumdorligini yaxshilash uchun kapital qo‘yilmalar hajmini ko‘paytirish lozim bo‘ladi. 176 Davlat va mahalliy budjetlarda kapital qo‘yilmalar maxsus guruhlarda ko‘rsatib o‘tiladi. Kapital qo‘yilmalarning majmui – budjet rivojlanishini tashkil etadi. Budjet xarajatlari ichida kapital qo‘yilmalar alohida ahamiyatga ega bo‘lib, budjet mablag‘larini (davlat va mahalliy zahiralarni tashkil etish uchun) asosiy jamg‘armalarga va nomoddiy aktivlarga jalb etish bilan bog‘liqdir. Kapital qo‘yilmalarni moliyalashtirishni tartibga soluvchi asosiy normativ hujjat – O‘zbekiston Respublikasining «Budjet tizimi to‘g‘risida»gi qonuni. Kapital quyilmalarni moliyalashtirish – bu yangi jamg‘armalarni tashkil etish, harakatda bo‘lgan jamg‘armalarni kengaytirish va qayta tiklash maqsadida davlat pul mablag‘larini yig‘ish, taqsimlash va foydalanish bo‘yicha huquqiy me’yorlar bilan tartibga solingan davlat faoliyati. Davlat hokimiyati organlari kapital quyilmalarni tartibga solishda bir necha shakl va usullardan foydalanadi Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|