O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I y a
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
yuridik xatti-harakatlar
ham kiradi. Bunday harakatlarga yuridik yoki jismoniy shaxs tomonidan soliq solinadigan mulkka, shuningdek, jismoniy shaxs tomonidan yerga qonunchilikda belgilangan tartibda ega bo‘lish misol bo‘la oladi. Bu harakatlar o‘zining asosiy mazmuniga ko‘ra fuqarolik huquqiy munosabatlari hisoblanib, moliya huquqi nuqtai nazaridan tegishli moliyaviy munosabatlarni, masalan, soliq huquqiy munosabatlarini yuzaga keltiruvchi yuridik xatti- harakatlardir . Noqonuniy harakatlar moliyaviy-huquqiy normalar talabla- riga muvofiq kelmaydi, ularni buzadi. Bu, avvalambor, qoidabuzarliklar bo‘lib, ular moliya huquqi normasida nazarda tutilgan yuridik javob- garlikning tegishli choralarini aybdorga nisbatan qo‘llash bilan bog‘liq bo‘lgan moliyaviy-huquqiy munosabatlarning yuzaga kelishiga sabab bo‘ladi. Masalan, litsenziyasiz faoliyat turlari bilan shug‘ullanganlik uchun ushbu faoliyatdan olingan barcha daromad yoki foyda hamda shu miqdordagi jarima undirib olinadi. Aniq moliyaviy-huquqiy munosabatlarni yuzaga keltiruvchi harakatsizlik ham noqonuniy bo‘lishi mumkin. Misol 33 uchun, soliqlar va yig‘imlarni hisoblash va to‘lash uchun zarur bo‘lgan deklaratsiya, hisob-kitoblar va hisobotlarni taqdim etmagani uchun to‘lovchidan muddati o‘tgan har bir kun uchun bir foiz miqdorida, ammo tegishli to‘lov summasining o‘n foizidan ortiq bo‘lmagan miqdorda jarima undirib olinib, belgilangan to‘lov muddatida tegishli hisobot davri uchun ilgari hisoblangan to‘lovlar olib tashlanadi. Moliyaviy-huquqiy munosabatlarning yuzaga kelishi, o‘zgarishi va tugallanishiga asos bo‘lgan hodisalar odamlarning xohish-irodasiga bog‘liq bo‘lmagan holda sodir bo‘ladigan voqyea-hodisalardir (bolaning yoshi, o‘lim, tabiiy ofat va boshq.). Masalan, o‘n olti yoshgacha ikki nafar va undan ortiq farzandi bo‘lgan yolg‘iz onalar jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘i bo‘yicha imtiyozlar olish huquqiga ega bo‘lib, mazkur soliq to‘lashdan qisman, har bir to‘liq oy uchun eng kam ish haqining to‘rt barobari miqdorida ozod etiladi. Jismoniy shaxslarning vafot etgan oila a’zolariga yoki oila a’zolarining vafoti bilan bog‘liq ravishda eng kam ish haqining o‘n barobari miqdorida yil davomida ko‘rsatiladigan moddiy yordam shaklidagi daromadlariga soliq solin- maydi. Tabiiy ofatlar yuz bergan hollarda ularning oqibatlarini tugatish uchun zahira jamg‘armalardan moliyaviy mablag‘lar ajratiladi, ular ushbu mablag‘larni belgilangan maqsadlarda ishlatish bo‘yicha tegishli mo- liyaviy munosabatlarni yuzaga keltiradi. Moliya huquqiga oid adabiyotlarda shunday fikr mavjudki, unga asosan moliyaviy-huquqiy munosabatlarni yuzaga keltiruvchi yuridik faktlar –hodisalarga muddatlar ham kiritilishi kerak. Bu fikr real vaziyatlarga to‘liq muvofiq kelavermaydi, deb tasavvur qilinadi. Gap shundaki, muddatlar moliya huquqida yuridik faktlar sifatida anchagina katta rol o‘ynaydi, ular oxir-oqibatda hisobga olinadi, obyektiv emas, balki subyektiv omillar bilan belgilanadi. Boshqacha aytganda, moliya huquqida muddatlar odamlarning xohish-irodasiga va, xususan, hamma vaqt subyektiv xususiyatga ega bo‘lgan qonun chiqaruvchining xohish- irodasiga bog‘liq bo‘ladi. Yuqorida keltirilgan va ko‘pincha maxsus manbalarda uchraydigan yuridik faktlar tasnifidan tashqari, boshqa tasniflar ham mavjud. Moliyaviy-huquqiy munosabatlarning yuzaga kelishi, o‘zgarishi va tugallanishi uchun asos bo‘lgan yuridik faktlar birlamchi va hosila yuridik faktlarga, tuzilmaviy murakkabligi mezoni bo‘yicha, ular harakatining xususiyati bo‘yicha, tarkiblarining aniqlik darajasi va hokazo bo‘yicha tasnif qilinadi. |