O’zbekiston respublikasi Navoiy Icon metallurgiya kombinati Navoiy davlat konchilik instituti

6.2-jadval Grafdiklardan	Hisob
ashlar
C	I	Ic	Ig'	bL		be
mkf	А	а	а	1/om		1/om

4. 
   Hisobot tuzish tartibi
   

1. 
   Grafiklar quriladi.
   

I=f1(C), Ig' =f2 (C), Ic =f3(C) bog'lanishlar bir grafikda quriladi. Tok I ning minimal qiymati toklar rezonansi momentiga mos keladi. Bu tok aktiv tok bo'ladi, ya'ni Imin=Ia . Rezonans momentidagi toklarning qiymati 6.2-jadvalga yoziladi.

2. 
   Tok va kuchlanishlarning vektor diagrammalari quriladi.
   

1. 
   toklar rezonansi momenti uchun.
   

29

Ixtiyoriy 0 nuqtadan (6.2-rasm) kuchlanish U ning vektori gorizantal quyiladi. Ana shu

nuqtadan kuchlanish vektorining yo'nalishi bo'yicha tok vektori I qo'yiladi, chunki rezonansda ular
orasidagi fazoviy siljish burchagi nolga teng. Kirxgofning 1-qonuniga asosan:

1. 
   = Ig' +Ie
   

Shuning uchun vektor diagrammaning
bundan keyingi qurilishi quyidagi tartibda olib
boriladi, 0 nuqtadan induktiv g'altak toki Ig'ning
vektoriga teng radius bilan yoy chizib, I toki
vektorining oxiridan esa, Ie tokining vektoriga
teng radius bilan yoy chiziladi. Yoylarning
kesishgan nuqtasini I toki vektorining boshi va
oxiri bilan birlashtirish kerak. Tok Ie ning
vektorini 0 nuqtaga ko'chirib, g'altak toki Ig' ni
esa, amalda umumiy tok I ga teng bo'lgan aktiv
tok Ia ga va induktiv tok Il ga ajratiladi. Ana shu
vektor diagrammadan g'altakning quvvat
koeffitsiyenti cosp ni aniqlash mumkin.

2. 
   Qolgan kuchlanishlar uchun.
   

Ixtiyoriy 0 nuqtadan (6.3-rasm) kuchlanish
U ning vektori gorizantal quyiladi. So'ngra
avvalgi diagrammadan (6.2-rasm) ma'lum
bo'lgan pg burchagi ostida burchak toki Ig ning
vektori quyiladi.

G'altak toki vektorining oxiridan 6.1-jadvaldan olingan Ie tokining vektori o tkaziladi. Bu toklarning geometrik yig'indisi, zanjirning tarmoqlanmagan qismidagi tokning qiymatini beradi. v) Quvvat koeffisiyenti cosp aniqlanadi.

Zanjirning tarmoqlanmagan qismidagi kuchlanish vektori bilan tok vektori orasidagi burchakni o'lchab, tarmoqning quvvat koeffisiyenti cosp ni aniqlash mumkin. Quvvat koeffisiyenti cosp ni zanjirning tarmoqlanmagan qismidagi tokning aktiv tashkil etuvchisini, to'la tok I ga bo'lish yuli bilan ham aniqlash mumkin.








30





g) O'tkazuvchanliklar aniqlanadi. G'altakning induktiv o'tkazuvchanligi

bL=YGSin@G

bu yerda Yg=1/ Zg g'altakning to'la o'tkazuvchanligi,

Zg' -g'altakning to'la qarshiligi.

Zg- =Ug' / Ig' = U / Ig-

Bu qiymatlarni o'rniga quyib, induktiv o'tkazuvchanlik uchun hisoblash formulasini olamiz:

bL =I g sin p/U Kondensatorning sig'im o'tkazuvchanligi

be =Ic /U

5. 
   Tekshiruv savollari
   

1. 
   Qanday elektr zanjirida toklar rezonansi sodir bo'lishi mumkin?
   
2. 
   Toklar rezonansi hosil bo'lishining shartlari qanday?
   
3. 
   Elektr zanjiridagi toklar rezonansida qanday hodisalar ko'zatiladi?
   
4. 
   Toklar rezonansi momenti uchun vektor diagrammani qanday qurish mumkin.
   

6. 
   Vektor diagrammadan quvvat koeffisiyentini qanday aniqlash mumkin?
   
7. 
   Toklar rezonansi hodisasidan qayerlarda foydalaniladi?
   
8. 
   Toklar rezonansida Il =Ic necha marta I dan far qiladi?
   

7. 
   TAJRIBA ISHI
   

ISTE'MOLCHILAR YULDUZ SXEMADA ULANGANDA UCH FAZALI O'ZGARUVCHAN TOK ZANJIRINI TEKSHIRISH

1. Ishdan ko'zda tutilgan maqsad

1. 
   Elektr energiyasi iste'molchilarini yulduz sxemada ulaganda uch fazali zanjirning turli rejimlaridagi ishini o'rganish.
   

1. 
   tekis aktiv yuklama uchun,
   
2. 
   notekis aktiv yuklama uchun,
   

v) notekis aktiv yuklamada neytral sim uzilgan hol uchun.

2. 
   Faza va liniya kuchlanishlarini o'lchashni o'rganish va ular orasidagi nisbatni amalda tekshirish.
   

2. 
   Tajriba ishini tushuntirish
   

Elektr energiyasi iste'molchilari barcha fazalarining oxirgi uchlari x, y, z lar bitta umumiy nol nuqtaga ulansa, bu o'lash yulduz sxemada o'lash deb ataladi.

Generator yoki iste'molchi fazasining bosh va oxirgi uchlari orasidagi kuchlanishga yoki har bir liniya simi bilan neytral sim orasidagi kuchlanishga faza kuchlanishi deyiladi. Ular Ua, Ub,Uc yoki Uf deb belgilanadi. Istalgan ikki liniya simi yoki ikki faza bosh uchlari orasidagi kuchlanishga liniya kuchlanishi deyilib, ular Uab, Ubc, Uca yoki Ul deb belgilanadi.

Liniya simlaridan o'tuvchi tok liniya toki deb ataladi, ular Ia, Ib, Ic yoki Il deb belgilanadi. Iste'molchilar yoki generatorning fazalaridan o'tuvchi tok faza toki deb ataladi, ular Ia, Ib, Ic yoki IF deb belgilanadi.

Barcha fazalarning e.yu.k. kuchlanishi yoki toklari kattaligi jihatdan teng bo'lib, faza jixatidan bir-birlariga nisbatan 120⁰ siljigan bo'lsa, bunday sistema e.yu.k. kuchlanish yoki toklarning simmetrik sistemasi deb ataladi. Elektr energiyasi iste'molchilarining barcha fazalaridagi qarshiliklar o'zaro teng bo'lgandagi uch fazali zanjirning ish rejimiga tekis yuklama deyiladi.

Ushbu tajriba ishida elektr energiyasi iste'molchilari sifatida chug'lanish lampasi va simli reostat ulanadi. Iste'molchilar yulduz sxemada ulanganda liniya va faza toklari o'zaro teng, ya'ni