Oʻzbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

Absorbsiya tezligi
Absorbsiya jarayonining tezligi quyidagi modda o‘tkazish tenglamalari orqali ifoda qilinadi:

Bu yerda, M – gaz fazasidan suyuqlik fazasiga o‘tgan moddaning miqdori; F –fazalarning kontakt yuzasi; τ – jarayonning davomiyligi; ΔU_o‘r, ΔX_o‘r – jarayonning harakatlantiruvchi kuchi, konsentratsiyalar yoki bosimlar farqi orqali ifodalanadi; К_u, К_x – modda o‘tkazish yoki absorbsiya koeffitsiyentlari. Absorbsiya jarayonining sxemasi 3-rasmda ko‘rsatilgan. Suyuq faza A oqimning asosiy massasi (yoki markazi) va
yupqa chegara qatlamidan iborat bo‘ladi. V fazasi esa suyuq chegara qatlamiga tegib turgan gazning yupqa chegara qatlamiga ega. Ushbu chegara qatlamlarda yutilayotgan komponent faqat diffuziya ta’sirida tarqaladi. Shunday qilib, modda o‘tkazishga to‘sqinlik qiladigan hamma qarshiliklar yupqa chegara qatlamlarida yig‘ilgan bo‘ladi. Suyuq chegara qatlamidagi modda o‘tkazishga bo‘lgan qarshilikni 1/βs, gaz chegara qatlamidagi qarshilikni esa 1/βr bilan belgilab, quyidagi tenglamalarga erishamiz:

Bu yerda, βr – gaz fazasidagi modda berish koeffitsiyenti; βS – suyuq fazadagi modda berish koeffitsiyenti; m – muvozanat chizig‘i qiyalik burchagining tangensi (yoki mutanosiblik koeffitsiyenti).
Modda berish koeffitsiyentlarining qiymatlari suyuqlik va gaz fazalari o‘rtasida kontakt hosil qilish usuliga, gaz va suyuqlikning fizik xossalariga va ularning harakat tezliklariga bog‘liq. Modda berish koeffitsiyentlarining Suyuqlik yupqa qatlami Gaz yupqa qatlami Yutilayotgan komponentning yo‘nalishi У У*_А miqdorlari kriterial va empirik tenglamalar yordamida topiladi. Agar gaz suyuqlikda juda yaxshi eruvchan bo‘lsa, mutanosiblik koeffitsiyenti m ning qiymati juda kichik bo‘ladi. Xuddi shuningdek, suyuq fazadagi diffuzion qarshilik ham juda kam bo‘ladi. Bunda 1/βr >> 1/βS bo‘lgani uchun Кu = βr bo‘ladi. Suyuqlikda yomon eruvchan gazlar uchun gaz fazasidagi diffuzion qarshilikni hisobga olmasa ham bo‘ladi (chunki m va βr ning qiymati juda katta). Shuning uchun 1/βS >> 1/βrm bo‘lgani sababli К_X = β_S bo‘ladi.Bu tenglamadagi gaz fazasining mol konsentratsiyalarini gazning parsial bosimi bilan almashtirib, uni umumiy bosim ulushlarida ifodalasak, modda o‘tkazishning asosiy tenglamasi quyidagi ko‘rinishni egallaydi:

Bu yerda, ΔR_o‘r – bosim birliklarida ifodalangan jarayonning o‘rtacha harakatlantiruvchi kuchi; К_r – harakatlantiruvchi kuchga nisbatan olingan yutiluvchi gazning parsial bosimi bilan ifodalangan modda o‘tkazish koeffitsiyenti. Absorbsiya koeffitsiyentining qiymati gaz bilan suyuqlik o‘rtasidagi kontakt qilish usuliga, ikkala fazaning fizik xossalari va ularning harakat tezligiga bog‘liq bo‘ladi. К_u va К_X ning son qiymatlari odatda tajriba natijalarini o‘xshashlik nazariyasi asosida qayta ishlab olingan kriterial tenglamalar yordamida aniqlanadi.