Oʻzbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

2.2. Aminlar orqali gazni oltingugurtdan tozalash usullari va texnologik sxemalari
Yarim asr davomida vodorod sulfidi va uglerod kislotasini tabiiy yoqilg'idan ajratish va olib tashlashning eng mashhur va ommabop texnologiyasi bu suvli eritma sifatida ishlatiladigan amin sorbent yordamida gazni kimyoviy tozalashdir. Gazni tozalashning absorbsion usullari qattiq va suyuq moddalarning vodorod sulfidi va boshqa organik aralashmalar bilan reaksiyaga kirishish qobiliyatiga asoslangan va shu sababli ularni gaz tarkibidan ajratib olish mumkun.
Amin texnologiyasi katta hajmdagi gazni qayta ishlash uchun ko'proq mos keladi, chunki:
Yuqori mablag’ talab etilishi. Katta hajmdagi gaz bo’lganligi uchun aminlarni har doim tozalash uchun zarur bo'lgan hajmda sotib olish mumkin.
Kerakli miqdordagi yutilish. Aminlar yuqori assimilyatsiya qilish yani yutish qobiliyati bilan ajralib turadi. Amaldagi barcha moddalardan faqat ular gazdan 99,9% vodorod sulfidini olib tashlashga qodir.
Ustuvor xususiyatlari. Suvli amin eritmalari eng maqbul qovushqoqlik, bug ' zichligi, termal va kimyoviy barqarorlik va past issiqlik sig'imi bilan ajralib turadi. Ularning xususiyatlari assimilyatsiya jarayonining eng yaxshi oqimini ta'minlaydi.
Reaktiv moddalarning toksikligi yo'qligi. Bu amindan foydalanishga ishontiradigan muhim dalil.
Selektivlik. Selektiv assimilyatsiya paytida talab qilinadigan sifat. Bu optimal natija uchun zarur bo'lgan tartibda kerakli reaktsiyalarni ketma-ket amalga oshirish imkoniyatini beradi.
Vodorod sulfidi va karbonat angidriddan gazni tozalashning kimyoviy usullarini bajarishda ishlatiladigan etanolaminlarga monoetanolaminlar (IEA), dietanolaminlar (DEA), trietanolaminlar (TEA) kiradi. Bundan tashqari, mono va Di prefiksli moddalar gazdan H₂S va CO₂ ni yo'q qiladi. Ammo uchinchi darajali aminlar faqat vodorod sulfidini olib tashlashga yordam beradi.
Vodorod sulfidni selektiv tozalashda metildietanolaminlar (MDEA), diglikolaminlar (DGA), diizopropanolaminlar (DIPA) ishlatiladi.
Tabiiyki, gaz isitish tizimiga etkazib berishdan va boshqa jihozlarni etkazib berishdan oldin tozalashning barcha talablariga javob beradigan ideal nordon gazlarni yutish vositalari hali mavjud emas. Har bir erituvchining kamchiliklari bilan bir qatorda ba'zi afzalliklari bor. Aminlarni tanlashda ular taklif qilingan bir variantlardan eng mosini aniqlaydilar.