Oʻzbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

1.8. Desorbsiyaning asosiy maqsadi
Absorberdan chiqib ketayotgan suyuq yutuvchi tarkibidagi erigan gazlarni ajratib olish jarayoni desorbsiya deb ataladi. Desorbsiyaning asosiy maqsadi ishla tilgan absorbentni regeneratsiya qilish hamda yutilgan gazni haydash yoki rekti fikatsiya usuli bilan ajratib olishdan iboratdir. Sanoatda desorbsiyaning turli usullari qo‘llaniladi. Aralashmaning tabiatiga ko‘ra desorbsiyaning u yoki boshqa usuli tanlab olinadi. Suyuqlikda yutilgan komponent quyidagi usullarda desorbsiya qilinadi: 1) inert gaz yoki suv bug‘i yordamida ajratib olinadi; 2) absorbentga issiqlik berish bilan ajratib olinadi; 3) absorbsiya jarayonidan keyin absorbentning bosimini kamaytirish natijasida ajratib olinadi.
Inert gaz yoki suv bug‘i ta’sirida desorbsiya qilish. Bu usulda yutilgan gazni desorbsiya qilish uchun inert gaz yoki suv bug‘i ishlatiladi. Bunda inert gaz yoki suv bug‘i suyuqlik bilan bevosita bir-biriga ta’sir qiladi. Taqsimlanayotgan komponentning parsial ish bosimi suyuqlik ustidan desorbsiya qilinayotgan agent bosimiga qaraganda yuqori bo‘lgani uchun bu komponent suyuqlikdan gaz oqimiga yoki suv bug‘iga o‘tadi. Yutilgan gazni suyuqlikdan ajratib olish uchun desorbsiya jarayoni inert gaz va suv bug‘i ta’sirida qarama-qarshi yo‘nalishda nasadkali kolonnalarda olib boriladi. Inert gaz sifatida havo ishlatiladi, yutilgan gaz esa u bilan aralashib ketadi. Bunday desorbsiya usuli gaz aralashmasidan ajratib olingan komponent boshqa maqsadlarda ishlatilmagan hollarda qo‘llaniladi. Absorberga issiqlik berish yo‘li bilan yutilgan gazni ajratib olish. Desorberga issiqlik berilganda, masalan, u suv bug‘i bilan isitilganda, suyuqlikda desorbsiya qilinayotgan komponent bilan absorbentning ham bir qismi bug‘lanadi. Hosil bo‘lgan aralashmalardan kerakli komponentni ajratib olish uchun rektifikatsiya usuli qo‘llaniladi. Absorberning bosimini kamaytirib yutilgan gazni ajratib olish.


II.Bob. TEXNOLOGIK QISM
2.1 Amin yordamida oltingugurtning ajratilish jarayoni
Ish jarayonida quyidagilar aniqlandi: kengaytiruvchi va kislotali, xom va tozalangan gazlarning tarkibiy qismi, absorbent va tozalanayotgan gazning oqim tezligiga qarab qayta tiklangan va to'yingan eritmadagi kislotali komponentlarning tarkibi, eritmadagi absorbentning konsentratsiyasiga va gaz eritmasi bilan tasir qilish vaqtining o'zgarishiga, absorbentlarning solishtirma sarfiga, singdirish qobiliyatiga, bug' sarfiga va jarayonning rejim parametrlariga, shuningdek tarkibiga qarab tozalash darajasi. so'rilish va desorbsiya jarayonida eritmada hosil bo'lgan modda. Korbonat angidirid (CO₂), vodorod sulfidi (H₂S), merkaptanlar (RSH) va boshqa aralashmalar bo'lishi mumkin, ular ma'lum sharoitlarda gazlarni tashish va ulardan foydalanishni qiyinlashtiradi. Qayta ishlash, tashish va foydalanish jarayonida asoratlar yuzaga kelsa, tabiiy gaz tarkibidagi nomaqbul komponentlar miqdori bo'yicha standartlarda belgilangan ko'rsatkichlarga erishishga qaratilgan choratadbirlar rejasini ishlab chiqish kerak. Shuni inobatga olgan holda, gazni tozalash jarayonlarini tanlashda, texnologiyalar va absorberlar o'rtasida tanlovning asosiy mezoni "nomaqbul" komponentlarni ajratib olishning ma'lum bir samarasiga erishish va ulardan tegishli tijorat mahsulotlarini ishlab chiqarish uchun foydalanish imkoniyatidir. Sanoatda tozalash vositalari (absorber), kislotali komponentlarni olish darajasi va qayta ishlangan xom ashyo hajmi bilan farq qiluvchi ko'plab usullar va texnologiyalar qo'llaniladi. “Sho‘rtan” MGK O‘zDSt 948 talablariga javob beradigan tovar gazi, shuningdek, LPG, barqaror kondensat va elementar oltingugurt ishlab chiqarish uchun kam oltingugurtli tabiiy gazlarni (vodorod sulfid miqdori 0,08%) qayta ishlashga mo‘ljallangan. Hozirgi vaqtda xom tabiiy gaz tarkibidagi vodorod sulfidining miqdori 0,12 - 0,14% ni tashkil qiladi. Tozalash jarayonida nordon gazni yutish eritmasi sifatida DEA ning 20-25% li suvli eritmasi ishlatiladi. Regeneratsiya gazlarini tozalash jarayonida konsentrlangan kislota gazi chiqariladi, u vodorod sulfidining o'zgaruvchan yuki sharoitida to'g'ridan-to'g'ri oksidlanish bilan ishlaydigan elementar oltingugurt ishlab chiqarish zavodlariga yuboriladi.
Dietanolaminni amin nordon gazni yutish vositasi sifatida qayta tiklash gazlarini tozalash jarayoni yuqori darajadagi korrozivlik, yuqori erituvchi iste'moli, nisbatan katta erituvchi yo'qotishlari, uni qayta tiklash uchun yuqori energiya sarfi va xususiyatlari bilan bog'liq kamchiliklar bilan tavsiflanadi. Maqsad gazni kislotali komponentlardan amin yordamida tozalash usullaridan foydalangan holda tozalash jarayonini, shuningdek, uning samaradorligiga ta'sir qiluvchi omillarni o'rganishdan iborat bo'lib, ularning yomonlashishi tezkor echimlarni talab qiladigan operatsion muammolarga olib kelishi mumkin.