O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi chirchiq dаvlаt pedаgogikа universite ti

12-rasm.
Yudayev Rachey Yuriy- Plastik 
idish va pomidorli natyurmort
Palitraga chiqarilgan bo‘yoqlar ishlash tugagach usti nam latta bilan olib quyib 
saqlanadi. Shunda u keyingi safar ishlatishgacha qurib qolishdan saqlanadi.
11
Sous 
Sous (12-rasm) sabzavotli yelim yoki loy qo‘shilgan holda piyozdan siqilgan 
silindrsimon tayoqchalar shaklida tayyorlanadi. Sous bilan ikkita usulda chizishingiz 
mumkin. “Quruq” usulda chizish maydalangan sous kukuni bilan amalga oshiriladi. 
Qorong‘i joylarning ohang kuchiga sousni qayta qo‘yish orqali erishiladi. “Ho‘l” 
usul quyidagicha: maydalangan sous kukuni suv bilan kerakli mustahkamlikka 
qadar suyultiriladi. Dastlab, cho‘tka bilan o‘rta to‘yingan eritma o‘ziga xos va 
11 
Ismatov U.Sh. Bo‘lajak tasviriy san’at o‘qituvchilarini turli grafik materiallarda ishlashga 
o‘rgatish (tempera bo‘yog‘i misolida). МУҒАЛЛИМ ҲӘМ ҮЗЛИКСИЗ БИЛИМЛЕНДИРИЎ 
Илимий-методикалық журнал ISSN 2181-7138, № 3/2 2021 жыл

---

27
tushadigan soyalarni qoplaydi, keyin zaif 
eritma shakl va atrof-muhitning katta 
qismlarini qoplaydi. So‘ngra tasvirni 
retush qalamida ishlansa, o‘chirg‘ichdan 
ham unumli, bilib foydalanilsa har qanday 
o‘quv-mashq vazifani namunali va chiroyli 
qilib chiqarish mumkin. Tasvirning eng 
yorug‘ qismlarini o‘chirg‘ich yordamida 
ustalik bilan o‘chirib bo‘rttirilsa, eng to‘q 
soyalarning sathi qora sous bilan bo‘yab 
yopilsa ish hajm tomondan juda fazoviylik 
kasb etadi. Shunday qilib, “ho‘l” sous bilan 
ishlash usuli akvarel texnikasiga (grizayil) 
o‘xshaydi. Siz sous bilan birgalikda 
ishlashingiz mumkin.
Tush 
Tush - bu qora suyuqlik, ishlatilgan 
retseptga qarab uni san’at bozorida 
ikkita asosiy turda sotib olish mumkin: 
suvga chidamli va suvda eriydigan. 
Ishlab chiqaruvchilar boshqa tarkibiy 
qismlarning tarkibidagi pigment foiziga 
qarab har xil turdagi qora rangdagi tus 
ishlab chiqaradilar. Ularning orasidagi 
eng muhim farq ularning yengilligi 
darajasidir. Tarkibi, uning tarkibiga 
qo‘shilgan shellak yoki jelaten tufayli 
suvga chidamli (lak ishlab chiqarishda 
ishlatiladigan ingichka plitalar yoki 
yoriqlar ko‘rinishidagi material). Ushbu 
tush eng bardoshli hisoblanadi. Uni suv 
bilan suyultirish mumkin, suvga chidamli 
xususiyatlar faqat to‘liq quriganidan keyin 
paydo bo‘ladi. Suvda eriydigan tush suv 
bilan yaxshi aralashadi (masalan, tonna 
gradatsiyasida), lekin quriganidan keyin 
suv bilan yuviladi va unchalik bardoshli