Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maхsus ta’lim vazirligi toshkеnt arхitеktura va qurilish instituti

Oʻz-oʻziniva oʻrtogʻini baholash. 
Agar oʻquvcholar maqsad sari qoniqarli harakat qilishayotgan boʻlishsa, 
oʻrganishning maqsadiga erishish uchun, oʻquvchilar maqsadning ma’nosini 
tushunishlari kerak, maqsadga eltuvchlari bosqichlarni tushunish kerak. Bu oʻz 
oʻzini baholshni talab qiladi va soʻnggi tadqiqot shuni koʻrsatdiki yaxshi 
tashkillashtirilgan oʻz-oʻzini baholash talabalarning bilimini va motivatsiyani 
oshiradi. Oʻz oʻzini baholash foydali boʻlishi uchun talabalar tahliliy hisoblash 
rubrikasidagidek mezonlarni yaratib olishlari kerak. Bu mezonlar oʻqituvchi 
tomonidan yaratilgan yoki oʻqituvchi oʻquvchilar bilan birgalikda tayyorlagan 
boʻlishi mumkin.Chunki agar oʻquvchilar bir-birilarining ishlarini tekshirsa 
baholash uchun mezonlar ularga tushunish uchun osonroq boʻladi.Chunki oʻz-
oʻzini baholash oʻrtoqlar baholashini ham talab qiladi. Oʻqituvchilar tomonidan 
ishlatilgan strategiyadan misol bu “svetofor”ni ularning iahlarida va uyga 
vazifalarida ishonchni oshirish uchun ishlatishdir. Qizil oʻquvchilar oʻzlarining 
yutuqlariga ishonchi komil boʻlmaganida, sariq unchalik ishonmaganida va 
yashil oʻzlarining kuchlariga ishonishganida ishlatilgan. Yashil va sariq rangni 
tanlagan oʻquvchilar aralash guruhlarida ishlashgan, qizilni tanlaganlar bilan esa 

---

195 
oʻqituvchi ishlagan. Agar oʻz-oʻzini va oʻrtoqni baholash ishlatilsa, oʻqituvchilar 
oʻsib boruvchi qobiliyat va oʻqish maqsadlariga asoslangan baholash uchun sinf 
madaniyatini yaratishi kerak. Agar sinf madaniyati oʻzaro raqobatga e’tibor 
qaratsa, oʻquvchilarda ragʻbat va oʻzlarini baholashni oshirish uchun oʻrtoq 
bahosi paydo boʻladi (balki oʻzlarining doʻstlaridir). Chunki, yaxshi ish uchun 
mukofotlar ancha kam. 
Baholashga asoslangan oʻzgartirilgan oʻqitish. 
Baholash ma’lumotini oʻqitishni oʻzgartirishga ishlatish bilim olish uchun 
baholash tushunchasiga poydevor hisoblanadi. Oʻqituvchilar bu oʻzgartirishlarni 
“vaqtida” sinfda dars davomida shuningdek tahlil va rejalashtirish davomida 
qiladilar. Oʻqituvchilar savollar va kuzatish orqali yigʻgan ma’lumotlarini dars 
davomida oʻz oʻqitish usulini oʻzgartirish uchun ishlatadilar. Agar oʻquvchilar 
savolga javob bera olishmasa oʻqituvchi savolni qaytadan berishi, oldin olingan 
bilimni tushunishni tekshirish yoki hozirgi tushunchani oʻzgartirish zarur 
boʻlishi mumkin. Bir yoki ikki oʻquvchiga individual yordam kerak boʻlganda 
vaziyatni oʻrganish oʻqituvchi uchun juda muhim chunki oʻquvchilar 
tushunchani tushunmagan boʻlsa va guruhning katta qismi harakat qilayotgan 
boʻlsa butun guruh aralashuvi kerak boʻladi. 
Dars tugaganidan keyin oʻqituvchilar dars qanchalik yaxshi oʻtganligi, 
oʻquvchilar nima qilganliklari va keying kuni nima qilish kerakligi haqida tahlil 
qilib koʻrishlari kerak. Oʻquvchilarning ishlarini tekshirish ham oʻqituvchilarni 
ma’lumot bilan ta’minlaydi. Agar koʻp oʻquvchilar bir xil mavzuda xato 
qilishayotgan boʻlsa oʻqituvchi uni qaytadan oʻitishlari va oʻquvchilarga 
mavzuni tushuntirishning yangi yoʻllarini topishi kerak. Agar koʻp oʻquvchilar 
vazifani toʻliq, yaxshi va tez bajarishsa, oʻqituvchi mavzu unchalik qiyin 
emasligi haqida fikrga kelishi mumkin. Ba’zan oʻqituvchilar baholayotgan 
paytda oʻzlari bergan mavzuni past darajali qilib qoʻyishga koʻp urgʻu 
qaratganliklaridan qoniqmasliklari mumkin. Balkim belgilangan yoʻnalish aniq 
boʻlamaganligini yoki hisoblash rubrikasini oʻzgartirish kerak deb oʻylashsa 
kerak. Baholash ma’lumoti ularning oʻqitishi haqida xabar bilan ta’minlab 
turishiga va oʻquvchining bilimiga ta’sir oʻtkazishiga yoʻl topa olishiga, 
oʻzlarining oʻqituvchilik qobiliyati borligiga ishonadigan oʻqituvchilar 

---

196 
oʻquvchilarning hayotlarida oʻzgarishlar qila oladilar. Boshqa tarafdan olib 
qaraganda oʻquvchilarning qobiliyati qayerdan kelganligiga va qanday harakteri 
borligiga urgʻu beradigan oʻqituvchilarning oʻqituvchilik qobiliyati juda past 
boʻladi.