Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maхsus ta’lim vazirligi toshkеnt arхitеktura va qurilish instituti

 
 

---

197 
Say-harakatni tadqiq qilish: oʻzni va oʻquvchilarni oʻrganish. 
Bilimni baholash baholash ma’lumotlarini oʻqitish va oʻrganishni 
rivojlantirish maqsadida, ga bogʻliq holda yigʻishni tashkillashtirishga e’tibor 
qaratadi. Birinchi bobda biz oʻquvchilarning oʻz oʻqituvchilari yoki oʻzlari 
tomonidan toʻplangan izlanishlar sifatida say-harakat tadqiqotini misol 
tariqasida keltirdik. Say-harakat tadqiqoti oʻqituvchini oʻzini oʻqitishini yoki 
hamkasblarini oʻqitishini yaxshilashiga olib keladi.
Bu bobning boshida biz tasvirlagan oʻqituvchi, Kim say-harakat 
tadqiqotini oʻzini sinfida yomon oʻzlashtiruvchi oʻquvchining motivatsiyasi va 
yutuqlari sifatida tushuntirib berdi va motivatsiyaga bagʻishlangan kurs 
davomida masalaning yechimlarini tadqiq qildi, yangi metodlar ishlatdi va natija 
qanday boʻlishini kuzatdi.
 
Rejalashtirish, bajarish va namoyish davri 
Say-harakat tadqiqoti davriy 
jarayon sifatida quyidagi bosichlar 
bilan ishlatiladi. 
Rejalashtirish 
bosqichi.
Rejalashtirish uchta qismdan iborat. 
Birinchidan, 
rejalashtirish 
muammoni aniqlash va tushunishni 
talab qiladi. Muammolar ba’zan yomon tushunilgan mavzudan yoki nimadir 
xato ekanligini his qilishdan boshlanadi va tadqiq qilsa boʻladigan muammoga 
aylantirish uchu koʻp vaqt oladi. Keying bosqich, foydalanadigan adabiyotlarni 
koʻrib chiqish va bu sinfda yoki oʻqituvchilar qatnashayotgan yigʻilishda boʻlib 
oʻtishi mumkin. Oʻqituvchilar foydalaniladigan adabiyotlarni oʻzi yoki 
oʻqituvchilar guruhlarida taqiq etishlari mumkin. Uchinchi bosqich tadqiqotni 
rejasi ustida ishlash. Tadqiqotga qanday ma’lumot kiritilishi kerakligi (masalan, 
oʻquvchilarning test natijalari, bir yoki bir necha talabalarni kuzatish natijasi) 
shuningdek qanday va qayerda ma’lumot yigʻilishi (papkalardan, hamkasblar 
bilan hamkorlikda, bahorgi yoki kuzgi mavsumda). 

---

198 

Bajarish jarayoni. Bu bosqich davomida oʻqituvchi ma’lumot yigʻadi 
va tahil qiladi. Yigʻilgan va tahlil qilingan ma’lumot mukammal boʻlishi 
zarurmas, chunki say-harakat tadqiqoti samarali va uddalasa boʻladigan boʻlishi 
kerak. 

Say-harakat tadqiqotini rivojlantirish. Bu bosqichda oʻqituvchi 
oʻzgarishlar qilishni va bu oʻzgarishlarni amalga oshirishni rejalashtiradi. Bu 
say-harakat tadqiqotini harakat bosqichi va oʻqituvchilar tadqiqotni boshqalar 
bilan ulashishi uchun oʻz hatti harakatlarini yozib borishlari muhim.

Ma’lumot almashish va mulohaza yuritish. Tadqiqotning eng muhim 
birliklaridan biri bu ma’lumot almashishdir. Natijalar maktabdagi hamkasblar 
orasida, yoki tumanda, mahalliy kollejda, konfrensiyalarda yoki ta’lim 
jurnallarida e’lon qilinishi mumkin. Say-harakat tadqiqoti oʻquvchilarni faol 
qatnashchilar sifatida jalb etishlari mumkin, agar bu muhim boʻlsa bu aloqa 
oʻquvchilar va ota-onalarni ham oʻz ichiga olishi mumkin. Boshqalar bilan 
aloqada boʻlish gʻoyalrni takomillashtiradi va mulohaza yuritishga ham yordam 
beradi. Mulohaza yuritish davomida oʻqituvchi-tadqiqotchilar shunday savollar 
soʻrashlari mumkin: “nima oʻrgandim?” “nimani boshacha qilishim kerak edi?”
“endi nima qilishim kerak?”. Bunday savollar tadqiqotning yangi davriga, 
rejalashtirishga va boshqa bosqichga oʻtishga olib keladi.