O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta masxus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti u. V. G‘afurov, M. Sh. Xalilov, Sh. Boymurodov
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Takrorlash uchun savollar
- 10-MAVZU: TЕNGSIZLIK VA KAMBAG‘ALLIK
|
81 Asosiy tayanch tushunchalar Optimallik mezonlari - maqsad funksiyasiga maksimal yoki minimal qiymat bera oladi. Soliq – bu yuridik va jismoniy shaxslardan davlat budjetiga undiriladigan majburiy to‘lov. Qayta taqsimlash – yig‘ilgan mablag‘ yoki boshqa resurslarni iqtisodiy sub’ektlar, jamiyat ishtirokchilari o‘rtasida yana taqsimlashdir. Iqtisodiy taqqoslash – iqtisodiy-statistik usullar majmui bo‘lib, iqtisodiy (natural yoki qiymat) ko‘rsatkichlarni bir-birlariga solishtirish, ilmiy tahlilni ifodalaydi. Takrorlash uchun savollar 1. Optimallik nimani ifodalaydi? 2. Ijtimoiy Iqtisodiyotning ikkinchi teoremasi nima uchun foydalaniladi? 3. Bir martalik soliqlar deganda nimani tushunasiz? 4. Qayta taqsimlash jarayoni qanday amalga oshiriladi? 82 10-MAVZU: TЕNGSIZLIK VA KAMBAG‘ALLIK 1. Ijtimoiy ta’minot funksiyasi, iqtisodiy siyosatni baholash. 2. Adolat va samaradorlik masalalari. 3. Tengsizlikni o‘lchash. 1. Ijtimoiy ta’minot funksiyasi, iqtisodiy siyosatni baholash. Bozor iqtisodiyoti sharoiti o‘zining ijobiy tomonlari bilan bir qator ziddiyatli tomonlari ham mavjud bo‘lib jumladan, mamlakat aholisining daromad jihatdan tabaqalashuvi ijtimoiy nobarqarorlikning vujudga kelishiga sabab bo‘ladi. Bunda, u esa bir qator aholi qatlamining kam ta’minlangan turmush kechirish sharoiti bilan birga yuz beradi. Mazkur ijtimoiy muammolarni yumshatish uchun har bir mamlakat o‘ziga xos tarzda ijtimoiy siyosat oli boradi. Bunday siyosatning mohiyati shundaki, davlat aniq ishlab chiqilgan va aholining u yoki bu sabablarga ko‘ra daromad ishlab topish imkoniyatiga ega bo‘lmagan qatlamlarini ijtimoiy himoya qilish tizimi bilan qamrab olishga harakat qiladi. Mamlakatda samarali ijtimoiy ta’minot tizimining amal qilishi vujudga kelishi mumkin bo‘lgan ijtimoiy muammolarni bartaraf qilish imkonini beradi. Rivojlangan mamlakatlarda faoliyat ko‘rsatayotgan ijtimoiy ta’minot tizimi insoniyat taraqqiyotining barcha bosqichlarida ijtimoiy muammolarni hal qilishning muhim yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi. Ijtimoiy ta’minot iqtisodiy faol aholining ish joyi, mehnatga layoqati va daromadini yo‘qotish bilan bog‘liq turli xavf xatarlardan ijtimoiy himoyalash shakli hisoblanadi. Davlat nazorati asosida ish beruvchilar va ishlovchilarning maqsadli badallaridan shakllanuvchi maxsus budjetdan tashqari ijtimoiy jamg‘armalardan moliyalashtirilishi ijtimoiy ta’minotning xususiyatli jihatidir. Hozirgi vaqtda davlatning ijtimoiy himoya siyosatini amalga oshirishning huquqiy asoslari O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Aholining nochor qatlamini adresli ijtimoiy qo‘llab-quvvatlashni kuchaytirish to‘g‘risida”gi Farmonidir. Bu hujjatda aholini ijtimoiy himoyalashning asosiy vazifalari va unda oila, ayol, mahalla, mahalliy o‘z-o‘zini boshqaruv idoralari, doimiy tashkilotlar va fondlar rolini oshirish belgilangan. Farmon hozirgi davrda aholini ijtimoiy himoyalash Milliy dasturi asosida yotadi va u quyidagi yo‘nalishlarni aniqlaydi: - Pensiya tizimini takomillashtirish, jamg‘arish tizimini asta-sekin joriy etish; - qariyalarga alohida g‘amxo‘rlikning paydo bo‘lishi, ularga yashash uchun ko‘proq qulayliklar yaratish; soliqdan kommunal xizmat alohida dasturlaridan, transport va tibbiy xizmatdan imtiyozlar berish; - ayollar haqida g‘amxo‘rlikning, ya’ni ularning sog‘lig‘i, moddiy farovonligi, sog‘lom bolalarni tarbiyalash uchun zaruriy sharoitlarni yaratish kabi g‘amxo‘rlikning paydo bo‘lishiga amaliy chora-tadbirlar qabul qilish; - oila manfaatlarini himoya qilish, oilani mustahkamlash bo‘yicha alohida dasturning ishlab chiqilishi va amalga oshirilishi, yoshlarning uy jihozlarini olishini qo‘llab-quvvatlash; hayotni tiklash uchun imtiyozli kreditlar berish; 83 - maktab yoshidagi bolalarni har tomonlama himoya qilish, ya’ni ularga boshlang‘ich sinflarga bepul darsliklar, ularni arzon darslik va maktab o‘quv qurollari bilan ta’minlash. Yetim bolalar va bolalar uyida tarbiyalanuvchi uchun g‘amxo‘rlik paydo bo‘ladi. Ularni bepul ovqat, kiyim-kechak va boshqa zaruriy narsalar bilan ta’minlash hamda ularning umumta’lim maktablarida bepul o‘qishi davomida choralar qabul qilingan; - mehnatga layoqatli aholini ish o‘rinlari bilan ta’minlash, mehnat resurslarining yil sayin oshishiga muvofiq qo‘shimcha ish o‘rinlarini yaratish. Bu maqsadni amalga oshirish uchun kichik korxonalarni, qishloqlarda dehqon, fermer xo‘jaliklarini yaratish hamda xususiy va oilaviy tadbirkorlikni rivojlantirishdan keng foydalanilmoqda. - davlat budjet mablag‘larini oshirish va nodavlat fondlaridan, korxona, jamoa tashkilotlari, homiylar ixtiyoriy ravishda ajratilgan mablag‘lardan keng foydalanish. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|