O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta masxus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti u. V. G‘afurov, M. Sh. Xalilov, Sh. Boymurodov

 
14-18 asrlar
 
Jamiyatning 
asosiy 
boyligi – pul (oltin va kumush)
Bu boylikning manbai – savdo 
aylanma sohasi (savdo va pul 
aylanmasi) Davlat iqtisodiyotga 
faol 
aralashish 
orqali, 
jamiyatning boyishiga yordam 
berishi kerak 
Fiziokratlar maktabi 
(tabiat 
hukmronligini 
tan olgan, yirik yer 
egalari 
manfaatlarini 
ifodalagan) 
F.Kene, A.Tyurgo
 
18 asr 
Jamiyatning boylik manbai – 
savdo aylanmasi emas, ishlab 
chiqarish hisoblanadi. Ishlab 
chiqarish eng avvalo qishloq 
xo‘jaligi 
sohasida 
bo‘lishi 
lozim. Sanoat – “bepusht soha” 
bo‘lib, faqatgina tabiat va 
dehqonchilik 
mahsulotlarini 
qayta 
ishlash 
bilan 
shug‘ullanadi. 

---

12 
Siyosiy 
iqtisodning 
ingliz klassik maktabi 
U.Petti, 
A.Smit, 
D.Rikardo 
Marksizm 
siyosiy 
iqtisodi 
(ilmiy 
kommunizm nazariyasi) 
K.Marks, F.Engels, 
V.I.Lenin
 
18 asr o‘rtasidan 
Jamiyatning boylik manbai – 
ishlab chiqarish bo‘lib, davlat 
aralashuvisiz, 
erkin 
va 
raqobatdosh bozor iqtisodiyoti 
esa uning rivojlanishi uchun 
qulay sharoit hisoblanadi; 
Qiymat 
qonuni 
konsepsiyasi 
shakllantirilgan 
bo‘lib, tovar ishlab chiqarishni 
rivojlantirishning asosiy qonuni 
deb qaralgan; Ijtimoiy-iqtisodiy 
formatsiyalar 
to‘g‘risida 
ta’limot shakllantirilgan; Takror 
ishlab chiqarish va iqtisodiy 
inqiroz 
nazariyasi 
ishlab 
chiqilgan. 
Marjinalizm – avstriya 
maktabi 
(me’yoriy 
naflilik nazariyasi) 
U.Djevons, K.Menger, 
F.Vizer, Ye.Bem-
Baverk
 
17-19 asrlar 
Ishlab chiqarish harajatlari, talab 
va taklif hamda narx me’yoriy 
naflilik 
borasida 
o‘zining 
baholashiga tayanadigan alohida 
xo‘jalik 
sub’ektining 
hatti-
harakati 
psixologiyasi 
bilan 
izohlanadi 
Neoklassik yo‘nalish 
(kembridj maktabi) 
A.Marshall, A.Valras
 
19 asr oxiridan 
Xususiy 
tadbirkorlikka 
asoslangan bozor tizimi o‘zini-
o‘zi tartibga solishga qodir 
bo‘lib, davlat faqatgina uning 
faoliyat olib borishi uchun qulay 
sharoitlar yaratishi kerak
Keynschilik yo‘nalishi 
(tartibga 
solinadigan 
kapitalizm nazariyasi) 
Dj.M.Keyns 
 
19 asrning 30-
yillaridan (Buyuk 
depressiya 
inqirozi, 1929-
1933 yy.) 
Bozor jamiyatning ijtimoiy-
iqtisodiy 
barqarorligini 
ta’minlashga qodir emas, shu 
sababli davlat iqtisodiyot va 
ijtimoiy sohani faol tartibga 
solishi kerak 
Institutsionalizm 
U.Mitchell, T.Veblen, 
R.Kouz
 
19-20 asrlar 
Iqtisodiyotga, xo‘jaliklar va 
sub’ektlar 
o‘rtasidagi 
munosabatlar ichki va tashqi 
iqtisodiy 
omillar 
ta’sirida 
shakllanadigan tizim sifatida 
qaraladi 

---

13