O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi andijon mashinasozlik instituti “iqtisodiyot

Nazorat savollari

1. 
   Asosiy va aylanma mablag'lar o‘rtasidagi farq nima?
   
2. 
   Aylanma mablag'larning tarkibi va tarkibi qanday?
   
3. 
   Transportda aylanma mablag'larning aylanish jarayoni qanday bosqichlardan iborat?
   
4. 
   Aylanma mablag'larni moliyalashtirish manbalari qanday?
   
5. 
   Aylanma mablag'lar va aylanma mablag'larning bir qismi sifatida qanday elementlar ajratiladi.
   
6. 
   Aylanma mablag'lar qanday sabablarga ko‘ra tasniflanadi?
   

6-mаvzu. Аvtоmоbil trаnspоrti kоrхоnаlаridа хоdimlаr vа mehnаt unumdоrligi
Reja
1.Аvtоmоbil trаnspоrti kоrхоnаlаridа kаdrlаr sаlоhiyati.
2.Хоdimlаr tаrkibi vа sоnini rеjаlаshtirish.
3.Mehnat vа ish jоylаrini oqilona tаshkil etish.
4.Kоrхоnаdа mehnat unumdоrligi vа uni bаholаshning аsоsiy ko‘rsatkichlаri.
5. Mehnat unumdоrligini оshirish yo‘llаri


6.1.Аvtоmоbil trаnspоrti kоrхоnаlаridа kаdrlаr sаlоhiyati.
Xodimlar korxona faoliyatini amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan eng muhim omillardan biri hisoblanadi. Xodimlar korxonada ishlaydigan va uning ro‘yxatiga kiritilgan xodimlarning jamiyati sifatida tushuniladi.
Barcha xodimlar, ya'ni korxona xodimlarining shaxsiy tarkibi ikkita asosiy toifaga bo‘linadi: asosiy ishlab chiqarish faoliyati va sanoat bo‘lmagan xodimlar bilan bog'liq sanoat va ishlab chiqarish xodimlari.
O‘z tarkibida ishchilarning har bir toifasi bir qator kasblarni nazarda tutadi, bu esa o‘z navbatida mutaxassislik guruhlari tomonidan taqdim etiladi. Xodimlarning ixtisosligi doirasida malaka darajasiga qarab ajratish mumkin.
Kasb-hunar-muayyan ishlab chiqarish sohasida muayyan turdagi ishlarni bajarish uchun zarur bo‘lgan maxsus nazariy bilimlar va amaliy ko‘nikmalar to‘plami.
Mutaxassisligi-bu kasbning o‘ziga xos xususiyatlariga ega bo‘lgan va xodimlardan maxsus bilim va ko‘nikmalarni talab qiladigan faoliyat turi.
Malaka-muayyan murakkablikning ishlarini bajarishga imkon beradigan bilim va amaliy ko‘nikmalar to‘plami.
Ishchilar malakasi darajasi malakasiz bo‘linadi mumkin, kam malakali, malakali va yuqori malakali. Ishchilarning malakasi bitlar bilan belgilanadi.
Xodimlarni tayyorlash-yangi ishlab chiqarishga jalb qilingan mehnat resurslari va ish bilan band bo‘lgan xodimlarni yangi mutaxassisliklar bo‘yicha o‘qitish. Malaka oshirish-bu nazariy bilimlarni chuqurlashtirish va oldingi mutaxassislik doirasida xodimlarning amaliy ko‘nikmalarini rivojlantirishdir.
Ishlab chiqarish ishchilari to‘g'ridan-to‘g'ri harakat tarkibini ta'mirlash yoki ta'mirlashning texnologik operatsiyalarini amalga oshiradigan, shuningdek, yangi qismlarni ishlab chiqaradigan ishchilar (ishchilar-kir yuvish mashinalari, chilangarlar-demontajchilar va mashinalar regulyatorlari, dastgohlar ,payvandchilar, temirchilar va boshqalar)
Yordamchi ishchilar - bu asosiy ishlab chiqarishga xizmat ko‘rsatadigan xodimlar (bosh mexanik va asbob-uskunalar ustaxonasi bo‘limining dastgoh va chilangarlari, navbatchi elektrchilar, kranlar, zamin transporti haydovchilari va boshqalar)
Kichik xodimlar (mos) hovli va xonalarni tozalashni amalga oshiradi.
Talabalar ishlab chiqarish jarayonida korxonada o‘qiyotgan shaxslardir.
Menejerlar boshqaruv tuzilmalari va boshqaruv aloqalari bo‘yicha taqsimlanadi. Boshqaruv tuzilmalariga ko‘ra, rahbarlar yuqori, o‘rta va quyi bo‘g'inlardagi boshqaruv yo‘nalishlariga ko‘ra lineer va funksional bo‘linadi.
Mutaxassislar muhandis-texnik, iqtisodiy ishlar bilan shug'ullanadigan xodimlar: muhandislar, iqtisodchilar, buxgalterlar, advokatlar va boshqalar.
Mutaxassislar malakaviy toifalarga bo‘linadi: 1,2,3 toifali mutaxassis va toifasiz.
Xodimlar hujjatlarni tayyorlash va ro‘yxatga olish, buxgalteriya hisobi va nazorat qilish, iqtisodiy xizmat ko‘rsatish: ofis ishchilari, kassirlar, stolchilar, buxgalterlar va boshqalar.
Ishchilarning ro‘yxatga olingan toifalarining umumiy sonidagi nisbati, foiz sifatida ifodalangan, struktura deb ataladi. Xodimlar tarkibi yosh, jins, ta'lim, ish tajribasi, malaka va boshqa xususiyatlar bo‘yicha aniqlanishi mumkin.
Xodimlarni ro‘yxatga olish va rejalashtirish amaliyotida aniq, ro‘yxat va o‘rtacha kompozitsiyalar farqlanadi.
Ishtirok etish-bu vazifani o‘z vaqtida bajarish uchun har kuni ishlaydigan xodimlarning minimal talab qilinadigan soni.
Ro‘yxat tarkibi-korxonada ro‘yxatga olingan barcha doimiy va vaqtinchalik xodimlar, ayni paytda ish olib borayotgan va keyingi ta'tillarda, ish safarlarida, davlat vazifalarini bajaradigan, kasallik yoki boshqa sabablarga ko‘ra ishlamagan. Xodimlarning ro‘yxati ma'lum bir sanaga belgilanishi mumkin.
O‘rtacha tarkibi dam olish kunlari va dam olish kunlari, shu jumladan, davr, barcha kalendar kun uchun xodimlar ro‘yxatini umumlashtirish va davr kunlarining to‘liq kalendar soniga miqdorini ajratish bilan belgilanadi.
Raqamli xodimlar bo‘yicha mehnat jamoasi, malaka darajasi doimiy qiymat emas, u har doim o‘zgarib turadi: ba'zi xodimlar ishdan bo‘shatiladi, boshqalari qabul qilinadi. Ushbu turdagi o‘zgarishlar kadrlar aylanmasi bilan tavsiflanadi.
Korxonada kadrlar holati quyidagi koeffitsiyentlar yordamida aniqlanishi mumkin:
Xodimlar nafaqasi darajasi (K_xk) ma'lum bir davr uchun barcha sabablarga ko‘ra ishdan bo‘shatilgan ishchilar sonining (N_ib) shu davr mobaynida xodimlarning o‘rtacha soniga nisbati (N_{o`r</sub>)
K<sub>xk</sub> = (N<sub>ib</sub> / N<sub>o`r}) *100,% (4.31)
Xodimlarni qabul qilish darajasi (K_qq) ushbu davrda N_iqq davrida ishlaydigan ishchilar sonining bir xil davrda (N_{o`r</sub>) xodimlarning o‘rtacha soniga nisbati bilan belgilanadi
K<sub>qq</sub> = (N<sub>iqq</sub> / N<sub>o`r} ) * 100,% (4.32)
Xodimlar barqarorligi koeffitsienti (K_qq) korxonada ham, alohida bo‘linmalarda ishlab chiqarishni boshqarishni tashkil etish darajasini baholashda foydalanish tavsiya etiladi:

K_sk -1 - N_{o`z</sub> / N<sub>o`r} + N_iqq (4.33)

Bu yerda N^*_{o`z</sub>-korxonadan o‘z xohishiga ko‘ra ishdan bo‘shatilgan va hisobot davrida mehnat intizomini buzganligi sababli xodimlar soni.,
N<sub>o`r} - hisobot davridan oldingi davrda ushbu korxonada ishlaydigan xodimlarning o‘rtacha soni, odamlar.;
N_iqq-hisobot davrida yangi qabul qilingan xodimlar soni, odamlar.
Xodimlar aylanmasi koeffitsienti K_tk shu davrda (N _{o`z</sub>) o‘rtacha soniga korxona (do‘kon, uchastka), nafaqaga chiqqan yoki ishdan bo‘shatilgan xodimlar sonini (N<sub>o`z})bo‘linishi bilan belgilanadi :

K_tk = (N _{o`z</sub> / N<sub>o`r}) * 100,% (4.34)

Ish vaqti jamg'armalari ma'lum bir davr (yil, chorak, oy) uchun ish soatlari, ish joylari, uskunalar, do‘kon yoki ta'mirlash korxonasining rejalashtirilgan sonini tavsiflaydi.

Ishchi vaqt fondi ma'lum bir davr uchun bir kishining rejalashtirilgan ish vaqtini tavsiflaydi. Nominal va haqiqiy (haqiqiy) mablag'lar mavjud.
Nominal ish vaqti fondi, FNR( h), ma'lum bir davr mobaynida uning ish vaqtini maksimal darajada ifodalaydi:

F_nv(D_k- D_bd⁾t_{s m}(4.35)

Bu erda D_k va D_bd-navbati bilan taqvim, bayram va dam olish kunlari soni
Kunlar;
T_sm-smena davomiyligi, h.