O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi andijon davlat universiteti f. Q. Kiyikbayev

 
 
TURNALAR 
Dovul turib dengizda 
Havo tamom buzildi, 
Kechga borib turnalar 
Safl bexos uzildi. 
Qolib ketdi bir turna 
Dosh berolmay jalaga. 
Qirrovlari yetmadi 
Bee‘tibor galaga. 
Xavotirda onasi 
Safdan chiqar qayrilib. 
Qayoqqa ham borardi 
Dilbandidan ayrilib. 
Qushlar charchab-horigan, 
Tugab borar kuch-sabot. 
Tortmoqchiday domiga 
Toiqinlar sapchir bot-bot. 
Azoblardan qushchaning 
Ko‗zlarida yosh qotdi. 
—Chidolmayman, onajon, 
Qanotlarim tosh qotdi. 
Netardi onayizor 
Yuragin o‘rtar bu sas: 
—Yana biroz sabr qil, 
Sabr qil, bolam, birpas. 
Ko‗p o‗tmay ufq bo‗zarib 
Jala ham tindi asta, 
Alg‗ov-dalg‗ovli borliq 
Tinchib qoldi birpasda. 
Yotar dengiz yastanib, 
Na boshi, na cheki bor. 
Dengiz uzra tumalar 
Uchib borar bemador. 
Shu choq olisda yolg‗iz 

---

178 
Kema ko‗zga chalindi. 
Shod qirrovlab turnacha 
Onasiga yalindi: 
— Uchaylik o‗sha yoqqa, 
Tog‗-qoyaga o‗xshaydi. 
— Yo‗q! yo‗q! Bu — suzar orol, 
Qanotsizlar yashaydi. 
Ular haqda avlodlar 
Biror xush so‗z aytmagan. 
Ularga yaqinlashgan 
Hech vaqt omon qaytmagan. 
Yo‗q, quloqsiz turnacha 
Ilmayin ona so‗zin, 
Uchib ketdi suzuvchi' — 
Oroldan uzmay ko‗zi». 
Ona tuma qirrovi 
Ko‗kni tutar bu damlar: 
— Ojizlarmiz, 
sizlarga 
Insof bersin, 
odamlar! 
Abdurahmon Akbar. 1962-yilda Yangiyo‗l tumani 
Niyozbosh qishlog‗ida tavallud topgan. U 1987-yilda 
hozirgi Mirzo Ulug‗bek nomidagi O‗zbekiston Milliy 
universitetining jurnalistika fakultetini bitirgan. A. Akbar 
«Kichkintoy va paxtaoy», «Ehtiyotkor toshbaqa», 
«Uyquchining tushlari» kabi o‗ndan ortiq she‘riy kitoblar 
muallifi. Kichkintoylar dunyoni o‗zgacha idrok qiladilar. 
Kattalar uchun oddiy tuyulgan narsalar ular ko‗z o‗ngida 
fojiali ko‗rinishi, kattalar uchun og‗riqli va armonli tuyulgan 
yechilmas masalalar esa ular nazarida oddiy, yechimini 
topishi qiyin emas. Masalan, mana bu she‘riy parchadagi 
kabi: 
Meni ko‗rsa tog‗amning ko‗zlariga yosh kelar,
Botirim, polvonim deb opichlab yurar uzoq.

---

179 
Yoshi dadajonimdan ancha kichik bo‗lsa-da,
G‗o‗zasi kabi rangpar, paxtasidek sochi oq.
Ona, tog‗amning nega bitta ham bolasi yo‗q? 
Qiliqlari, yuzlari menga rosa o‗xshaydi, 
Menga o‗xshab arazchi, menga o‗xshab hazilkash. 
Ammo bitta gapiga sira tushunolmayman, 
Nimaydi, ha, «Bunchalar, bunchalar qiyin yashash?» 
Ona, tog‗amning nega bitta ham bolasi yo‗q? 
Shoir «Qo‗rqqanga qo‗sha ko‗rinar» nomli she‘rida bolakaylarni mard, botir va 
ziyrak bo‗lishga da‘vat etadi: 
Kech kirib, ko‗kda hali
Oy kezmagan pallada,
Norni kuchuk quvlabdi
Sukut to‗la dalada. 
Adabiyotshunos Rahmatilla Barakaevning Abdurahmon Akbar ijodiga bergan 
bahosi ham e‘tiborga loyiq. Muallif «Istiqlol davri bolalar adabiyoti: an‘ana, vorislik va 
izlanish» nomli tadqiqotida shoir ijodining quyidagi qirrasiga alohida e‘tibor qaratadi: « 
Abdurahmon Akbarning mumtoz adabiyotimizdagi qofiyali nasr (saj)ni eslatuvchi 
«Shoir dadam haqida she‘riy hikoyalar» turkumini she‘riy shaklga sig‗magan fikrlar 
tizimi deyish to‗g‗riroq bo‗lar edi. Abdurahmon bu she‘rlari bilan bolalar
adabiyotimizga fikrlovchi, o‗ychan bola timsolini olib kirdi.
A. Akbarning shakliy izlanishlari ham e‘tiborga molik. Uning raqamli she‘rlari 
kichik maktab yoshidagi bolalar she‘riyatini yangicha shakl va mazmun bilan boyitdi: 
(«Salom xat»)Shoirning ijodini kuzatgan adabiyotshunos Zamira Ibrohimova 
Abdurahmon Akbarning hayotiy voqea va xayoliy tasavvurlardan ta‘sirchan manzaralar 
yaratgani haqida, jumladan, shunday yozadi: «Bu manzaralar xuddi aqlli farzand oilaga 
fayz-baraka, ota-onaga rahmat olib kelganday, ko‗ngillarda mamnuniyat tuyg‗ularini 
paydo qilib, yosh kitobxonning xayolot olamini boyitadi, kengaytiradi: o‗quvchi 
chirildoqlarning sokin oqshomni to‗ldirib kuylashlarida osoyishtalik gashtini 

---

180 
anglagandek, yog‗gan yomg‗ir tomchilaridagi mo‗‘jizani tuygandek, asalari, 
chumolilarning mehnatiga xos go‗zallik, fayz-ziynatni ko‗rgandek bo‗ladi». 
Etti qalam, yetti rang,
Qalamdonni qo‗yatur, 
Etti ohang — kamalak. 
Kel, quyoshjon, tezroq kel. 
Qaerlarda yuribsan,
Rasm chizib ber bizga, 
Quyosh — sochi jamalak?
O‗chirg‗iching bo‗lar yel. 
Qalamlaring topildi,
...Million yilki, ahvol shu, 
Bulut — qog‗oz ham tayyor. 
Erliklar kutib tolar. 
San‘atingdan bahramand
Qalamlar bor paytda 
Bo‗laylik bizlar bir bor. 
Quyosh «yo‗qolib» qolar. 
(«Kamalak») 
Bolalar olamida mayda va ahamiyatsiz narsalar uchramaydi, ya‘ni kattalar mutlaqo 
nazarga ilmaydigan, e‘tibor bermaydigan, ular uchun ahamiyatsiz ko‗ringan narsalar bola 
nazarida o‗zgacha, ajib bir qiyofada jonlanadi. Masalan, jajji Zeboxon birinchi marta 
qo‗shaloq giloslarni ko‗rib, ularning o‗rtoq bo‗lib olishganidan («O‗rtoqlar») quvonadi. 
Yoki Sevinchoy issiq choydan ko‗tarilayotgan bug‗ni ko‗rib «choyim uchib ketayapti» 
deb («Sevinchoy haqida she‘r») hayratlanadi. Yulduzoy esa o‗ziga yoqqan fasl haqida 
samimiyat bilan «Yozda yoz fasli, kuzda bo‗lsa kuz» («Eng to‗g‗ri javob») deb 
ko‗nglidagini aytadi. 
Abdurahmon Akbar qalamiga mansub she‘r va tarjimalarda bolalar dunyosiga 
chuqurroq kirib boriladi, ularda fikr aniq va lo‗nda ifodalanadi. Asarlar tilining sodda va 
ravonligi, tasvir vositalarining puxtaligi, jahon bolalar she‘riyatining eng yaxshi an‘ana 
va usullarini, shakllarini o‗zida omuxta qilganligi bilan nafaqat yosh kitobxonlar, shu 
bilan birga katta yoshdagi adabiyot, she‘riyat muxlislari e‘tiborini ham torta oladi. 
Bolalarning barkamollikda, bugunning va kelajakning egasi ekanini his etib 
ulg‗ayishlariga ko‗mak beradi. 
SO„ROV 
Yaproqlarning boshin silading, 
Daraxtlarga o‗rgatding o‗yin. 
Bulutlami „yum-yum― yig‗latding, 

---

181 
Buzib qo‗yib nogahon „to‗yin―, 
Shamol, bitta yuzingni ko‗rsat. 
Goh uvlaysan, goh chiyillaysan, 
Seni kimdir quvlarmi bu payt? 
Kayfiyating bilmay hayronman, 
Xursandmisan, xafamisan, ayt, 
Shamol, bitta yuzingni ko‗rsat. 
Yelayapsan, jivirlar buloq, 
Kelayapsan, shivirlar yaproq, 
Nima bo‗lar o‗zing ko‗rsatsang, 
Nahot yuzing shuncha badqovoq? 
Shamol, bitta yuzingni ko‗rsat. 
Bir qarasam, yo‗qqa o‗xshaysan, 
Bir qarasam, o‗xshaysan borga. 
Tanib qo‗yay seni ham axir, 
Bir bor xo‗p de, men qilgan zorga, 
Shamol, bitta yuzingni ko‗rsat!