201
Diafragmaning qisqarishi, qovurg‘achalar oralig‘idagi nafas mushaklari
hamda qorin mushaklari ishtirokida vujudga keladi.
Nutqiy nafas
olish organizm uchun muhim hayotiy manba bo‘lishi
bilan birga u nutqning energiya bazasi sifatida ham faoliyat ko‘rsatadi.
Nutqiy nafas olish
fonotsional
nafas ham deyiladi (fono-tovush).
Dialogik nafas olish
kundalik hayotda nutqimiz
dialogik
tarzda
bo‘lib, bunda nafas olish qiyinchilik tug‘dirmaydi. Lekin darsda o‘qituv-
chi ko‘p gapirgan, ma’ruza o‘qigan vaqtlarida o‘zgarmagan nafas, mashq
qilinmasa qiyinchilik tug‘diradi: yuz qizarib ketishi, nafasni tez-tez olish
holati paydo bo‘lishi mumkin.
To‘g‘ri nafas olish jarayonida qaysi muskullar ishtirok etishiga qa-
rab, nafas olishning quyidagi
funksiyalari
ajratiladi:
1. Elka va ko‘krak qafasining yuqori qismini ko‘taruvchi muskullar
ishtirokida nafas olishda kuchsiz nafas olinib, o‘pkaning faqat yuqori qis-
mi faol ishlaydi.
2. Ko‘krak orqali nafas olishni qovurg‘alar orasidagi muskullar amalga
oshiradi, diafragma kam harakatda bo‘lib, nafas chiqarish kuchsiz bo‘ladi.
3. Diafragmali nafas olish ko‘krak hajmining o‘zgarishi, diafragma
qisqarishi hisobiga harakatlanadi.
4. Diafragma va qovurg‘a orqali nafas olishda – diafragmaning har
tomonlama hajmi o‘zgarishi, qovurg‘alar orasidagi va qorindagi nafas
muskullari ham qatnashadi. Shu nafas to‘g‘ri bo‘lib, bu nutqiy nafas
uchun asos bo‘lib hisoblanadi.
Dostları ilə paylaş: 
