O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti xidirova g. R., Raxmatullayeva f. M

Mintaqaviy turizm rivojlanishini belgilovchi
endogen omillar
19
 
Turizm 
jozibadorligining 
an’anaviy elementlari 
Turizm atraktlari 
Madaniy yodgorliklar: 
tarixiy va zamonaviy
Tabiiy atraktlar 
Makon turizmini tashkil Sayyohlarni joylashtirish 
19
Butowski Leszek Tourism as a development factor in the light of regional development theories 
//Tourism, Sciendo, vol. 20(1), pages 5-10, January.

---

47 
etish
Restoran xizmati
Qo’shimcha xizmatlar va 
qulayliklar
Hududiy marketing 
unsurlari 
Turizmni 
rag’batlan-
tirish va axborot 
Mahalliy 
hukumatning 
xususiy sektor ishtirokidagi 
mas’uliyati
Turistik mahsulotning 
yaratilishi va va 
tijoratlashtirilishi
Xususiy sektorning ijtimoiy 
institutlar 
ishtirokidagi 
mas’uliyati
Texnik infratuzilmaning 
aniq elementlari 
Transport infratuzilmasi 
Tashqi 
transport 
mavjudligini ta’minlash
Ichki transport mavjudligini 
ta’minlash
Atrof-muhit infratuzilmasi 
Ijtimoiy, iqtisodiy,
madaniy, siyosiy 
(institustional 
infratuzilma), atrof-
muhit va boshqa shart-
sharoitlar 
Mahalliy 
hamjamiyatning 
sayyohlarga 
bo’lgan 
munosabati
Mehmonlarga 
do’stona 
munosabat, 
ochiq 
ko’ngillilik, xorijiy tillarni 
bilish va h.z. 
Tadbirkorlik 
Davlat 
organlarining 
faoliyati
Iqtisodiy 
siyosat, 
turizm 
sohasidagi investistiyalarni 
rag’batlantirish
Xavfsizlikni ta’minlash 
Atrof-muhit 
va 
madaniy 
(tarixiy) merosni boylikni
qo’riqlash 
Turistik bozor omillarini ham ichki omillarga kiritish mumkin:
1) 
talab, taklif va tarqalish jarayonlari (zamonaviy bozor omillarining o’ziga 
xosligi sifatida quyidagilarni ko’rsatish mumkin, masalan, turistik 
mahsulotlarga bo’lgan talabning doimiy so’rovga aylanishi, hamda individual 
turizmning o’sishi) 
2) 
bozor 
segmentastiyasi 
rolining 
ortishi 
(yangi 
mintaqaichi 
turistik 
segmentlarning paydo bo’lishi, sayohatlar masofasining oshishi, ta’tillarni 
o’tkazish 
shakllarining 
turli-tumanligi, 
turistik 
rivojlanishning 
diversifikastiyasi va h.z.); 
3) 
turizmdagi faoliyat va monopolizastiya jarayonlarini muvofiqlashtirish rolining 
ortishi (gorizontal integrastiyalarning kuchayishi, ya’ni yirik firmalarning o’rta 
va kichik biznes bilan hamkorlik munosabatlarning o’sishi; strategik turistik 
ittifoqlarni yaratish orqali vertikal integrastiyalar; turistik biznesning 
globallashuvi va h.z.)
4) 
reklama va turstik mahsulotlar realizastiyasida ommaviy axborot vositalari va 
omma bilan aloqalar (pablik rileyshnz) rolining ortishi;

---

48 
5) 
turizmda kadrlar rolining ortishi (xodimlar sonining ko’payishi, professional-
malakali tuzilmaning rivojlanishi, kasbiy tayyorgarlik ahamiyatining 
ko’tarilishi, mehnatni tashkil etishning yaxshilanishi va h.z.);
6) 
xususiy turistik biznes rolining o’sishi (bozorda katta transmilliy 
operatorlarning cheklangan soni va katta miqdordagi kichik korxonalar – 
agentliklar faoliyat yuritishi uchun sharoitlar yaratiladi, professional marketing 
asosida turistik mahsulotni samarali realizastiyasi amalga oshiriladi)
20
.
Turizmning mamlakat, mintaqa iqtisodiyotiga ulkan ta’siri tufayli uning 
ahamiyati hozirgi kunda oshib bormoqda. Mintaqaviy turizmni rivojlanishiga ta’sir 
etuvchi omillar turlichadir. Ushbu omillarni tarkibi jihatidan ijtimoiy, iqtisodiy,
madaniy, siyosiy (institustional infratuzilma), atrof-muhit va boshqa shart-
sharoitlarga ajratish mumkin. Barcha omillarning mintaqaviy turizm rivojlanishiga 
ta’sirini baholab turistik hudud rivojlanishining iqtisodiy siyosatini ishlab chiqish 
lozim.