375
Harakatlarning silliqligi va unga qarama-qarshi sifat rigidlik (qotib qolganlik).
Shaxsning o‘zgaruvchan tashqi taassurotlarga qanchalik yengillik va chaqqonlik
bilan muvofiqlashishiga (silliqlik bilan moslashishga), shuningdek, uning xatti-
harakatlari qanchalik sust va zaifligi (rigidligi - qotib qolganligi)ga nisbatan baho
berishdan iboratdir.
Ekstravertirovanlik va introvertirovanlik. Shaxsning faoliyati va reaksiya ko‘p
jihatdan nimalarga bog‘liqligiga, chunonchi favquloddagi tashqi taassurotlarga
(ekstravertirovanlik) yoki, aksincha, timsollarga, tasavvurlarga, o‘tish hamda
kelajak bilan uyg‘unlashgan mulohazalarga (introvertirovanlik) taalluqligiga
asoslangan holda munosabat ifodasidir. Ruhiy faoliyatning umumiy xususiyatlari
bilan bir qatorda shaxsiy-psixologik xususiyatlar ham borki ehtiyojlar qizishlar
temperament xarakter motivlar shularga kiradi.
Demak, temperament inson shaxsining individual psixologik xususiyatlaridan
biridir. Temperament deb shaxsining emotsional qo’zgaluvchanligi va umumiy
harakatchanligi bilan sifatlanadigan individual xususiyatlari yig’indisiga aytiladi.
Boshqacha qilib aytganda temperament deb markaziy nerv sistemasining odam
reaksiyalari umumiy xususiyatlarini belgilab beruvchi tug’ma biologik xossalariga
aytiladi. Mana shu xususiyat umr bo’yi kam o’zgaradi lekin har qalay ijtimoiy
muhitda rivojlanib boradi. I.P.Pavlov nerv jarayonlarining xossalariga qarab oliy
nerv faoliyatining Gippokrat aytib ketgan temperamentlar (sangvinik, xolerik,
flegmatik, melanxolik)ga mos keluvchi asosiy tiplarini ajratdi.
Dostları ilə paylaş: