O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti maktabgacha va boshlang’ich ta`lim fakulteti boshlang’ich ta’lim metodikasi kafedrasi
Yüklə 167,6 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Byeshinchidan
|
Birinchidan - yoshlarning, ya’ni ta’lim oluvchilarning yosh davrlar xususiyati;
Ikkinchidan - individual xususiyatlarini o’rganish va unga amal qilish; Uchinchidan - yoshlarning psixologik tayyorgarligini inobatga olish: To’rtinchidan - ta’lim-tarbiya jarayonidagi o’quv fanlarining xususiyatlariga qarab umuminsoniy qadriyatlardan foydalanishni yo’lga qo’yish; Byeshinchidan – umuminsoniy qadriyatlardan kyerakli joylarda asoslab, mantiqan foydalanish; Ana shunda u o’z istiqbolini byelgilaydi. Bugungi kunda, aynan ta’lim tizimida islohatlar amalga oshirilayotgan bir davrda, ta’lim tizimida qo’llanib kyelinayotgan ana’naviy ta’limni shakl va mazmunan o’zgartirish, yangilash-davr taqozasidir. Shuning uchun ham ta’lim tizimiga pyedagogik va axborot kommunikativ tyexnologiyalarini olib kirish orqali ma’lum bir samaradorlikka erishish mumkin. Ta’lim-tarbiya jarayoniga axborot kommunikativ tyexnologiyalarini joriy etish orqali bir qancha qulayliklar yaratiladi. Shu narsani e’tibordan chyetda qoldirmaslik kyerakki, bugungi kunda axborot olish ko’lami har qachongidan ham kyengroq bo’lib, yetarli darajada ko’payib borayapdi. Dyemak, yurtimizda fan- tyexnika rivojlanib borgani sari axborot olish imkoniyati ham oshib boradi. Talabalarga talab doirasida ma’lumotlarni yetkazib byerishda fan-tyexnika yutuqlaridan unumli foydalanish zarur. O’sib ulg’ayib kyelayotgan yosh avlodni yetuk barkamol shaxs qilib tayyorlashda yangi axborot tyexnologiyalaridan o’z vaqtida va unumli foydalanishning istiqbolli tomonlari ko’zga tashlanmoqda. Qyech kimga sir emaski, ta’lim tizimida olib borilayotgan islohatlar yoshlarni har tomonlama yetuk shaxs qilib tarbiyalashga qaratilgan. Ammo ta’lim jarayonlarida shunday bir achinarli holatlar ham ko’zga tashlanmoqda, bular an’anaviy dars tizimidan voz kyechmaslik holatlari. Pyedagogik tyexnologiyalardan foydalanmaslik, darslarni ijodkorlik bilan uyushtirmaslik. Mana 29
qolmoqda. Bundan shunday xulosa kyeladiki, dyemak, o’qituvchilar yoshlarni to’liq dars jarayonlariga jalb qila olmayapdilar. Ular o’rtasida ustoz-shogird tizimiga putur yetayapdi. Darsni to’g’ri tashkil qila olmaslik oqibatida yangi pyedagogik tyexnologiya imkoniyatlaridan foydalana olishmayapdi. Dyemak, mavzularni yoritishda darsliklardagi, ma’ruza matnlaridagi ma’lumotlar bilan chyeklanib qolishmoqda. Tajribalar shuni tasdiqlamoqdaki, an’anaviy dars tizimidan voz kyechmaslik oqibatida talabalarda mustaqil fikrlash, dunyoqarashning boyib borishi, mavzularni to’liq idrok etish imkoniyati chyeklanib qolmoqda. Ta’limning barcha bo’g’inlarida olib borilayotgan tub islohatlar asosan, yuqori malakali, zamon talablariga javob byera oladigan raqobatbardosh pyedagog kadrlarni tayyorlashga bo’lgan talabni, ehtiyojni qondirishga qaratilgan. Bugungi kunning bo’lajak o’qituvchilaridan o’z faoliyatlarida zamonaviy axborot tyexnologiyalaridan byemalol, o’zgalar yordamisiz foydalana olishlari kyerak. Boshlang’ich sinf o’quvchilarini umuminsoniy qadriyatlar bilan tanishtirishda pyedagogik tyexnologiyalardan foydalanib yoshlar ongiga yetkazilsa maqsadga muoffiq hisoblanadi. «Zamonaviy o’qituvchi yoki axborot muhitida (tyelyekommunikasiya vositalari, kompyutyer va kompyutyer tarmoqlari, multimyediya vositalari, intyernyet kabilar) faoliyat ko’rsata oladigan o’qituvchi axborot tizimlari va ularni boshqarishni bilishi, o’qitadigan fan mavzulari, bobi, qismlari bo’yicha ma’lumotlarni jamlash, yoki ma’lumot omborini shakllantirish, bilim, ko’nikma va malakalarga ega bo’lishi kerak». Boshlang’ich ta’limda umuminsoniy qaddriyatlarni o’quvchilar ongiga singdirishda zamonaviy pyedagogik tyexnologiyalar muhim vosita hisoblanib uning yordamida milliy-ma’naviy qadriyatlarni shakllantirish ham amalga oshiriladi. Chunki, zamonaviy pyedagogik tyexnologiyalar, aynan yangi axborot tyexnologiyalari bir qancha afzalliklarga ega ekanligi bilan ajralib turadi. Bu o’z navbatida ta’lim samaradorligining oshishiga olib kyeladi. Bunday 30
axborot tyexnologiyalaridan foydalanib umuminsoniy qadriyatlarni o’rgatish o’quvchilarni har tomonlama erkin fikrlashga, ijodiy yondashuvga, dars jarayonining faol ishtirokchisiga aylanishiga sharoit tug’diradi. Dars jarayonida o’quvchi umuminsoniy qadriyatlarni tahlil qilish bilan bir qatorda ularga bo’lgan e’tiqodini, hurmatini, munosabatini bildiradi. An’anaviy tarzda olib borilgan darslarda o’quvchilar bir xillikdan zyeriksalar, bunda esa faol ishtirokchiga aylanadi. Shuni qayd
lozimki,
o’quvchilargata’lim-tarbiya byerishda: - Vataniga sodiqlik; - sinfdoshlarini hurmat qilish; - o’quvchilarni ona vatanini syevish va insonparvarlik istagida tarbiyalash istagining mavjudligi; - o’z ona xalqining ma’naviyatidan g’ururlanish; - qadriyatlarni ardoqlash; - bunyodkor g’oyalar sohibi bo’lishi; - milliy g’oya, milliy ongning rivojlanganligi; - uning oliyjanobligi; - ma’naviy pokligi; - kasbini syevishi; - tinmay izlanishda bo’lishi; - o’zini qo’lga ola bilishi; - irodasining mustahkamligi; - idrok qilish qobiliyatining yuqoriligi; - his-tuyg’ularni jilovlay olishi; - pyedagogik-psixologik bilimlarga ega bo’lishi va uni qo’llay olishi; - ma’naviy-ma’rifiy yo’nalishda intyegrativ yondashuvni amalga oshirishi; - pyedagogik mahoratni egallashga harakat qilishi; - zamonaviy pyedagogik tyexnologiyalarni dars jarayoniga olib kirishi; - jamiyat oldidagi burchini anglay olishi; 31
Ular to’laqon amalga oshishi uchun bugungi kunda o’zlarini pyedagogik faoliyatga tayyorlayotgan bo’lajak boshlang’ich sinf o’qituvchilarida umuminsoniy qadriyatlarni shakllantirish jarayonlarida ularga har bir ota-ona o’z farzandini ishonib topshirish bilan bir qatorda ularda yuksak pyedagogik madaniyatni va farzanflarini o’qitishda mahoratli bo’lishini istaydilar. Shuning uchun ham bugungi kunda, pyedagogik kadrlarni tanlashda raqobat bozori maydonga kirib kyelmoqda. O’zbyekiston Ryespublikasi o’zini mustaqil davlat dyeb e’lon qilgan kundan boshlab, pryezidyent I.A.Karimov tomonidan yosh avlodni har tomonlama yetuk shaxs qilib tarbiyalash masalasi olg’a surildi. Ta’lim-tarbiya jarayonini tubdan isloh qilish davr talabi ekanligi ko’rsatib o’tildi. Ta’lim-tarbiya jarayonini yangilash va uning mazmunan isloh qilinishi bugungi kunda o’zgacha mazmun kasb etmoqda. Ta’lim jarayoniga axborot tyexnologiyalarining olib kirilishi, o’quv jarayoni tizimining yangilanishini emas, balki bu jarayonda faol ishtirok etadigan o’qituvchining va o’quvchilarning faoliyatini ham takomillashtirish zaruriyatini yuzaga kyeltirdi. Talabalar o’rtasida ma’naviy-ma’rifiy ishlarni tashkil ettirish bilim, ko’nikma va malakalarini shakllantirish evaziga ularni har tomonlama bilimli, e’tiqodli, or-nomusli shaxs bo’lib tarbiyalanishlariga shart-sharoit yaratib byerish bugungi kun oliy ta’lim muassasalari faoliyatining mazmunini tashkil etmoqda. Shuning uchun ham bugungi kunda oliy ta’lim muassasalarida yoshlar ma’naviy dunyoqarashini boyitishga qaratilgan bir qancha amaliy ishlar amalga oshirilmoqda. Qar qanday sharoit va vaziyatda ham yoshlarimizga milliy-ma’naviy qadriyatlarni singdirish orqali ularda milliy iftixor tuyg’usini shakllantirish zaruriyati yotadi. Uni amalga oshirishda esa, bir qancha intyerfaol usullardan foydalanish mumkin bo’ladi. Biz ham o’z izlanishlarimiz jarayonida bo’lajak boshlang’ich sinf o’qituvchilarining milliy iftixor tuyg’usini shakllantirishda kompyutyerli muloqotli ishchi dasturdan kyeng foydalanishni maqsadga muvofiq dyeb bilamiz. |