O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti maktabgacha va boshlang’ich ta`lim fakulteti boshlang’ich ta’lim metodikasi kafedrasi

Birinchidan - yoshlarning, ya’ni ta’lim oluvchilarning yosh davrlar xususiyati; 

Ikkinchidan - individual xususiyatlarini o’rganish va unga amal qilish;

Uchinchidan - yoshlarning psixologik tayyorgarligini inobatga olish:

To’rtinchidan - ta’lim-tarbiya jarayonidagi o’quv fanlarining xususiyatlariga
qarab umuminsoniy qadriyatlardan foydalanishni yo’lga qo’yish; 


Byeshinchidan – umuminsoniy qadriyatlardan kyerakli joylarda asoslab,
mantiqan foydalanish; 
Ana shunda u o’z istiqbolini byelgilaydi.
Bugungi kunda, aynan ta’lim tizimida islohatlar amalga oshirilayotgan bir 
davrda, ta’lim tizimida qo’llanib kyelinayotgan ana’naviy ta’limni shakl va
mazmunan o’zgartirish, yangilash-davr taqozasidir. Shuning uchun ham ta’lim 
tizimiga pyedagogik va axborot kommunikativ tyexnologiyalarini olib kirish
orqali ma’lum bir samaradorlikka erishish mumkin. 
Ta’lim-tarbiya jarayoniga axborot kommunikativ tyexnologiyalarini joriy etish
orqali bir qancha qulayliklar yaratiladi. Shu narsani e’tibordan chyetda qoldirmaslik 
kyerakki, bugungi kunda axborot olish ko’lami har qachongidan ham kyengroq bo’lib,
yetarli darajada ko’payib borayapdi. Dyemak, yurtimizda fan- tyexnika rivojlanib 
borgani sari axborot olish imkoniyati ham oshib boradi. Talabalarga talab doirasida
ma’lumotlarni yetkazib byerishda fan-tyexnika yutuqlaridan unumli foydalanish zarur. 
O’sib ulg’ayib kyelayotgan yosh avlodni yetuk barkamol shaxs qilib tayyorlashda
yangi axborot tyexnologiyalaridan o’z vaqtida va unumli foydalanishning istiqbolli 
tomonlari ko’zga tashlanmoqda. Qyech kimga sir emaski, ta’lim tizimida olib
borilayotgan islohatlar yoshlarni har tomonlama yetuk shaxs qilib tarbiyalashga 
qaratilgan. Ammo ta’lim jarayonlarida shunday bir achinarli holatlar ham ko’zga
tashlanmoqda, bular an’anaviy dars tizimidan voz kyechmaslik holatlari. Pyedagogik 
tyexnologiyalardan foydalanmaslik, darslarni ijodkorlik bilan uyushtirmaslik. Mana

---

---

29
shunday holatlar oqibatida talabalar darsning passiv, nofaol ishtirokchisiga aylanib 

qolmoqda. Bundan shunday xulosa kyeladiki, dyemak, o’qituvchilar yoshlarni to’liq

dars

jarayonlariga jalb qila olmayapdilar. Ular o’rtasida ustoz-shogird tizimiga putur

yetayapdi. Darsni to’g’ri tashkil qila olmaslik oqibatida yangi pyedagogik 
tyexnologiya imkoniyatlaridan foydalana olishmayapdi. Dyemak, mavzularni
yoritishda darsliklardagi, ma’ruza matnlaridagi ma’lumotlar bilan chyeklanib 
qolishmoqda.
Tajribalar shuni tasdiqlamoqdaki, an’anaviy dars tizimidan voz kyechmaslik 
oqibatida talabalarda mustaqil fikrlash, dunyoqarashning boyib borishi, mavzularni
to’liq idrok etish imkoniyati chyeklanib qolmoqda. 
Ta’limning barcha bo’g’inlarida olib borilayotgan tub islohatlar asosan, yuqori
malakali, zamon talablariga javob byera oladigan raqobatbardosh pyedagog kadrlarni 
tayyorlashga bo’lgan talabni, ehtiyojni qondirishga qaratilgan.
Bugungi kunning bo’lajak o’qituvchilaridan o’z faoliyatlarida zamonaviy axborot 
tyexnologiyalaridan byemalol, o’zgalar yordamisiz foydalana olishlari kyerak.
Boshlang’ich sinf o’quvchilarini umuminsoniy qadriyatlar bilan 
tanishtirishda pyedagogik tyexnologiyalardan foydalanib yoshlar ongiga
yetkazilsa maqsadga muoffiq hisoblanadi. «Zamonaviy o’qituvchi yoki axborot 
muhitida (tyelyekommunikasiya vositalari, kompyutyer va kompyutyer
tarmoqlari, multimyediya vositalari, intyernyet kabilar) faoliyat ko’rsata oladigan 
o’qituvchi axborot tizimlari va ularni boshqarishni bilishi, o’qitadigan fan
mavzulari, bobi, qismlari bo’yicha ma’lumotlarni jamlash, yoki ma’lumot 
omborini shakllantirish, bilim, ko’nikma va malakalarga ega bo’lishi kerak».
Boshlang’ich ta’limda umuminsoniy qaddriyatlarni o’quvchilar ongiga 
singdirishda zamonaviy pyedagogik tyexnologiyalar muhim vosita hisoblanib uning
yordamida milliy-ma’naviy qadriyatlarni shakllantirish ham amalga oshiriladi. Chunki, 
zamonaviy pyedagogik tyexnologiyalar, aynan yangi axborot tyexnologiyalari bir
qancha afzalliklarga ega ekanligi bilan ajralib turadi. 
Bu o’z navbatida ta’lim samaradorligining oshishiga olib kyeladi. Bunday

---

---

30
usullardan foydalanish (kompyutyer imkoniyatidan) ijobiy natija byeradi. Zamonaviy 

axborot tyexnologiyalaridan foydalanib umuminsoniy qadriyatlarni o’rgatish

o’quvchilarni har tomonlama erkin fikrlashga, ijodiy yondashuvga, dars jarayonining 
faol ishtirokchisiga aylanishiga sharoit tug’diradi.
Dars jarayonida o’quvchi umuminsoniy qadriyatlarni tahlil qilish bilan bir qatorda 
ularga bo’lgan e’tiqodini, hurmatini, munosabatini bildiradi. An’anaviy tarzda olib
borilgan darslarda o’quvchilar bir xillikdan zyeriksalar, bunda esa faol ishtirokchiga 
aylanadi.
Shuni

qayd
etish

lozimki,
umuminsoniy 
qadriyatlar
asosida

o’quvchilargata’lim-tarbiya byerishda:

- Vataniga sodiqlik; 
- sinfdoshlarini hurmat qilish;
- o’quvchilarni ona vatanini syevish va insonparvarlik istagida tarbiyalash 
istagining mavjudligi;
- o’z ona xalqining ma’naviyatidan g’ururlanish; 
- qadriyatlarni ardoqlash;
- bunyodkor g’oyalar sohibi bo’lishi; 
- milliy g’oya, milliy ongning rivojlanganligi;
- uning oliyjanobligi; 
- ma’naviy pokligi;
- kasbini syevishi; 
- tinmay izlanishda bo’lishi;
- o’zini qo’lga ola bilishi; 
- irodasining mustahkamligi;
- idrok qilish qobiliyatining yuqoriligi; 
- his-tuyg’ularni jilovlay olishi;
- pyedagogik-psixologik bilimlarga ega bo’lishi va uni qo’llay olishi; 
- ma’naviy-ma’rifiy yo’nalishda intyegrativ yondashuvni amalga oshirishi;
- pyedagogik mahoratni egallashga harakat qilishi; 
- zamonaviy pyedagogik tyexnologiyalarni dars jarayoniga olib kirishi;
- jamiyat oldidagi burchini anglay olishi; 

---

---

31
- darsda ijobiy fikrlarni shakllantira olishi kabilardir. 

Ular to’laqon amalga oshishi uchun bugungi kunda o’zlarini pyedagogik

faoliyatga tayyorlayotgan bo’lajak boshlang’ich sinf o’qituvchilarida 
umuminsoniy qadriyatlarni shakllantirish jarayonlarida ularga har bir ota-ona o’z
farzandini ishonib topshirish bilan bir qatorda ularda yuksak pyedagogik 
madaniyatni va farzanflarini o’qitishda mahoratli bo’lishini istaydilar. Shuning
uchun ham bugungi kunda, pyedagogik kadrlarni tanlashda raqobat bozori 
maydonga kirib kyelmoqda.
O’zbyekiston Ryespublikasi o’zini mustaqil davlat dyeb e’lon qilgan kundan 
boshlab, pryezidyent I.A.Karimov tomonidan yosh avlodni har tomonlama yetuk shaxs
qilib tarbiyalash masalasi olg’a surildi. Ta’lim-tarbiya jarayonini tubdan isloh qilish 
davr talabi ekanligi ko’rsatib o’tildi.
Ta’lim-tarbiya jarayonini yangilash va uning mazmunan isloh qilinishi 
bugungi kunda o’zgacha mazmun kasb etmoqda. Ta’lim jarayoniga axborot
tyexnologiyalarining olib kirilishi, o’quv jarayoni tizimining yangilanishini emas, 
balki bu jarayonda faol ishtirok etadigan o’qituvchining va o’quvchilarning
faoliyatini ham takomillashtirish zaruriyatini yuzaga kyeltirdi. 
Talabalar o’rtasida ma’naviy-ma’rifiy ishlarni tashkil ettirish bilim, ko’nikma va
malakalarini shakllantirish evaziga ularni har tomonlama bilimli, e’tiqodli, or-nomusli 
shaxs bo’lib tarbiyalanishlariga shart-sharoit yaratib byerish bugungi kun oliy ta’lim
muassasalari faoliyatining mazmunini tashkil etmoqda. Shuning uchun ham bugungi 
kunda oliy ta’lim muassasalarida yoshlar ma’naviy dunyoqarashini boyitishga
qaratilgan bir qancha amaliy ishlar amalga oshirilmoqda. 
Qar qanday sharoit va vaziyatda ham yoshlarimizga milliy-ma’naviy
qadriyatlarni singdirish orqali ularda milliy iftixor tuyg’usini shakllantirish 
zaruriyati yotadi. Uni amalga oshirishda esa, bir qancha intyerfaol usullardan
foydalanish mumkin bo’ladi. Biz ham o’z izlanishlarimiz jarayonida bo’lajak 
boshlang’ich sinf o’qituvchilarining milliy iftixor tuyg’usini shakllantirishda
kompyutyerli muloqotli ishchi dasturdan kyeng foydalanishni maqsadga muvofiq 
dyeb bilamiz.

---

---

32