O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti Ekologiya va geografiya kafedrasi

Doimiy qattiqlik – bu bir soat qaynatishdan keyingi suvning qattiqligini, u sulfatli va xlorid kalsiyli, temirli, magniyli, kaliyli, natriyli tuzlar miqdorini, ya`ni suv qaynatilganda, cho`kmaga tushmaydigan tuzlarning mavjudligini ifodalaydi.
Tuzatiladigan qattiqlik – suvdagi gidrokarbonat Ca(NSO₃)₂ ning, kam miqdordagi magniy tuzlarining mavjudligi bilan ifodalanadi. Suv qaynatilganda, tuzlar idishning devorlariga quyqa ko`rinishida cho`kadi.
Davlat Standarti 2874-82 ga asosan, suvning umumiy qattiqligi ichimlik suvida 7 mg –ekv/dm³ dan yuqori bo`lmasligi kerak.
Sanitariya va epedemiologiya organlari bilan qabul qilingan kelishuvga asosan, maxsus ishlov berilmay quvurlarga uzatiladigan suvlarda tuzlarning miqdori 10 mg.ekv/dm<sup>3</sup> gacha bo`lishiga ruxsat etiladi. Juda qattiq suv yoqimsiz ta`mga ega bo`lib, u buyrak toshi kasalligini rivojlantiradi.
Suvning umumiy qattiqligi kalsiy va magniy ionlari bilan N trilon B eritmasining mustahkam kompleks birikmalarini vujudga keltirishiga asoslangan kompleksonometrik usulida aniqlanadi.
Suvning umumiy qattiqligini kompleksonometrik usul bilan aniqlash
Loyqa suvning qattiqligini aniqlashdan oldin, uni filtrlash kerak. Sig’imi 250 sm³ bo`lgan konusli kolbaga tekshirilayotgan 100 sm<sup>3</sup> filtrlangan suv va 100 sm<sup>3</sup> hajmda distilllangan suv aralashtirib solinadi. So`ngra 5 sm³ buferli eritma, 5-7 tomchi indikator qo`shiladi, 0.005 N trilon B eritmasi eritmaning rangi o`zgarguncha kuchli chayqaltirib 3 marta titralanadi. Titrash “guvoh” ning ishtirokida olib boriladi.
Agar titrlashda 0,005 N trilon B eritmasi 10 sm³ dan ko`p sarflangan bo`lsa, unda aniqlashni qayta takrorlash lozim bo`ladi Buning uchun kichik hajmda suv olib, unga distillangan suv qo`shib, hajmi 100sm³ gacha yetkaziladi.
Ekvivalent nuqtada rangning aniq o`zgarmasligi uning tarkibida mis va rux borligini ko`rsatadi. Ularning ta`sirini tuzatish uchun titrlashdan oldin suvga 1-2 sm<sup>3</sup> natriy sulfit eritmasi qo`shiladi, undan keyin aniqlash o`tkaziladi. Agar titrlanayotgan eritma sekin – asta ranglansa, bu unda marganes ishtirok etayotganini ko`rsatadi. Bunday holatda namuna suvga reaktivlarni qo`shishdan oldin, 1% gidroxlorid gidroksialindan 5 tomchi qo`shish va shundan keyin uning qattiqligini aniqlash kerak.
Agar titrlashda rang uzoq o`zgarmasa va u noaniq va yomon ifodalansa, bu suvning yuqori ishqorli ekanligini ko`rsatadi. Bu holda suvning qattiqligini aniqlashdan oldin suvga bir necha tomchi 0,1 N xlor vodordli kislota eritmasini qo`shish kerak, bu eritmani neytrallash uchun uni qaynatish yoki 5 minut vaqt davomida havo bilan puflash kerak.
Suvning umumiy qattiqligi quyidagi formula bilan aniqlanadi (mmol’/dm²):
(17)
bu yerda,