O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi I. U. Raxmonov

Grafikni to‘ldirish koeffitsiyenti 
deb, ma’lum vaqt oralig‘idagi 
o‘rtacha quvvatni maksimal quvvatga nisbatini aytiladi. 
m
rt
o
a
t
P
P
K
.
'
.

Odatda, 
P
o‘rt
va 
P
m
larning miqdorlari katta yuklamali smena davrining 
vaqti uchun olinadi. 
Aktiv quvvatni maksimumi deganda, ma’lum vaqt oralig‘ida o‘rtacha 
quvvatning maksimumi tushuniladi. Smena davomidagi 30 minutli 
o‘rtacha quvvatlarining qiymatlaridan eng maksimumi olinadi. Rasmda 6 
soat davomida har 30 minutga to‘g‘ri keladigan o‘rtacha qiymatlarning 
grafik keltirilgan. Qurilgan vaqt intervalida 30 minutli yuklamaning 
maksimum qiymati 210 minutdan 240 minutgacha oraliqda sodir bo‘lar 
ekan. Yuklamaning ushbu qiymatini ko‘p hollarda hisobiy quvvat sifatida 
ham qabul qilinadi. 
Grafikni to‘ldirish koeffitsiyenti guruh iste’molchilari uchun topiladi. 
Bu koeffitsiyentini aniqlashning reaktiv quvvat uchun ifodasi quyidagicha 
bo‘ladi: 
min 

---

41 
m
rt
o
r
t
Q
Q
K
.
'
.

Kunlik grafikning to‘ldirish koeffitsientlarining qiymatlarini turli 
korxonalar uchun ma’lumotnomalardan olish mumkin(A.6). 
Maksimum koeffitsiyenti
- grafikni to‘ldirish koeffitsiyentiga teskari 
bo‘lgan miqdor, ya’ni: 
.
'
.
.
1
rt
o
m
a
Т
a
m
P
P
K
K


; 
.
'
.
.
1
rt
o
m
r
Т
r
m
Q
Q
K
K


Bu koeffitsiyentning qiymati katta yuklamali smena uchun aniqlanadi 
va guruh iste’molchilariga tegishli bo‘ladi. Agar maksimal quvvat deganda 
hisobiy quvvatni qabul qilinilishini e’tiborga olinadigan bo‘lsa, 
.
'
.
rt
o
x
a
М
P
P
K

Demak, maksimum koeffitsiyenti grafikdan aniqlanadigan ikki eng 
asosiy miqdorlar - hisobiy va o‘rtacha yuklamalar orasidagi munosabatni 
belgilaydi. 
K
m
koeffitsiyenti hisobiy quvvatni o‘rtacha quvvatga nisbatan 
qancha kattaligini ko‘rsatadi. Uning miqdori birga teng yoki katta bo‘lishi 
mumkin. O‘zgarmas yuklamali iste’molchilar (ventilyatorlar, nasoslar va 
t.u.) uchun 
K
m
=1, ya’ni 
P
x 
= P
o’rt 
.