O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi I. U. Raxmonov

Davlatlar 
Kuchlanish (kV) 
Rossiya 
3 
6 
10 
- 
20 
35 
- 
- 
- 
110 
AQSH 
2,4-
4,8 
7,2 
12 
14,
4 
23-
27,6 
34,6 46 69 
- 
115 
Angliya 
3,3 6,6 
11 
- 
22 
33 
- 
66 
88 110 
FRG 
3 
6 
10 
15 
20 
30 
45 60 
90 110 
Fransiya 
- 
- 
10 
15 
20 
30 
45 60 
90 110 
Belgiya 
- 
- 
10 
15 
20 
30 
45 60 
80 110 
Yangi korxonalarda 6 kV kuchlanish qo‘llanilmaydi. 
10 kV kuchlanish o‘rta va kichik quvvatli korxonalarda keng 
qo‘llanish kerak va katta korxonalarning elektr ta’minotining ikkilamchi 
pog‘onasida amalga oshirish lozim. Aksariyat, 10 kV kuchlanishning 
metallni qayta ishlash, tekstil va sanoatni boshqa sohalarida qo‘llashni 
tavsiya qilinadi. 
10 va 20 kV kuchlanishlardagi birlamchi harajatlar bir biridan uncha 
katta farq qilmaydi. Tarmoqlardagi va boshqa asbob-uskunalardagi elektr 
energiya isrofini kamaytirishi tufayli 20 kV tarmoqlarda yillik sarf-xarajat 
keskin kamayadi. Qisqa tutashuv toklari ham kamayadi.
35 kV kuchlanishli elektr energiyaning zavod ichida taqsimlanishi 
quyidagi hollarda amalga oshiriladi: 
1. 35 kV li katta elektr iste’molchilarni ta’minlash uchun(yirik po‘lat 
eritish sexlar, simobli to‘g‘rilagichli qurilmalar va boshqalar).
2. Olisdagi yuklamalarning borligi va katta kuchlanish talab qilinadigan 
boshqa sharoitlarda. 

---

140 
10.2-jadval
Elektr 
yuritgichning 
quvvati, kVt 
Kuchlanish 
0,38 kV 
0,66 kV 
3 kV 
6 kV 
10 kV 
0,1

1 
+ 
- 
- 
- 
- 
1

100 
+ 
+ 
- 
- 
- 
100

200 
+ 
+ 
+ 
- 
- 
200

350 
+ 
+ 
+ 
+ 
- 
350

600 
(700) 
- 
+ 
+ 
+ 
- 
600

1000 
- 
- 
+ 
+ 
- 
800

1000 
ortiq 
- 
- 
- 
+ 
+ 
Kuch va yoritgich iste’molchilarni umumiy va alohida 
transformatorlardan elektr energiya bilan ta’minlash. 
Yoritgich qurilmalar uchun kuchlanish tanlash, kuch va yoritgich 
iste’molchilarni umumiy va alohida transformatorlar bilan ta’minlash 
sistemasini tanlashga bog‘liq. 
Kuch va yoritgich iste’molchilarini umumiy transformatorlar 
yordamida elektr energiya bilan ta’minlashda quyidagilardan foydalanish 
mumkin: 
1. 
Kuchlanishi 380/220 V bulgan kuch va yoritgich qurilmalari; 
2. 
Kuchlanishi 660 V bo‘lgan kuch yuklanishlari va yoritgichlar 
kuchlanishi 660/380/220 bo‘lgan mahalliy transformatordan ta’minlash. 
Hozirgi vaqtda ko‘pgina korxonalar kuch va yoritgich qurilmalarini 
qo‘shma ta’minlash sxemasi bo‘yicha kuchlanishi 380/220 V bo‘lgan 
umumiy tansformatorlardan foydalanadilar.

---

141 
Umumiy transformatorlardan qo‘shma sxema bo‘yicha ta’minlash 
olib borilganda quyidagi salbiy faktorlar kuzatiladi: 
1. 
Neytralning yerga bevosita ulanishligining zarurligi, bunda barcha 
turdagi 1 fazali qisqa tutashuvlar elektr iste’molchini o‘chirishga olib 
keladi. 
2. 
Kuch yuklamasining tebranishi yoritkichlardagi kerak bo‘lmagan 
kuchlanish tebranishini hosil qiladi. 
Kuch yuklarini yoritkich yuklari bilan bitta transformatordan 
ta’minlanishi nimstansiyalarini elektr va qurilish qismlarini arzonlanishiga 
olib keladi.