7
Iqtisodiy rivojlanishning zamonaviy bosqichida davlatning tartibga solish roli
nafaqat davlat sektori, balki xususiy sektorga nisbatan ham muntazam kuchayib
borayotganligini kuzatish mumkin.
Iqtisodiyotni
bozor
munosabatlariga
yoki
ma’muriy-buyruqbozlikka
asoslanishidan qat’iy nazar uni davlat tomonidan tartibga solish har qanday hukumat
uchun obyektiv zaruriyatdir.
“Iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solishdeganda
davlat muassasalari
tomonidan amalga oshiriladigan va mamlakatning barqaror ijtimoiy-iqtisodiy
rivojlanishini ta’minlashga qaratilgan qonunchilik, ijroiya va nazorat xarakteriga ega
bo‘lgan chora-tadbirlar tizimi tushuniladi”
1
. Davlatning iqtisodiy siyosati xo‘jalik
yuritish subyektlari va uy xo‘jaliklari moliyalarining mustahkamlanishiga, milliy
kapitalni jamg‘arilishiga, milliy tovar ishlab chiqaruvchilar
uchun kredit resurslarini
olishning osonlashuviga ko‘maklashishi lozim.
Iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solishning aniq yo‘nalishlari, shakllari
va ko‘lamlari mamlakatning ma’lum davrdagi ijtimoiy-iqtisodiy xususiyatlari bilan
belgilanadi.
Davlatning iqtisodiy sohani boshqarishdagi asosiy vazifasi – bu aholining
muttasil oshib boruvchi ehtiyojlarini qondirishga
qaratilgan moddiy ishlab
chiqarishning o‘sishini ta’minlashdir.
Shuni ta’kidlash lozimki, bozor iqtisodiyoti sof ko‘rinishda hech bir
mamlakatda uchramaydi. Rivojlangan mamlakatlardagi iqtisodiy mexanizm uzaro
bir-birini to‘ldiruvchi xarakterda bo‘lgan ikki blokdan iborat: bozorning o‘zini-o‘zi
tartibga solish mexanizmi va davlat tomonidan tartibga solish. O‘z navbatida,
davlatning iqtisodiyotga aralashuv darajasi turli mamlakatlarda turlichadir.
Misol
uchun Skandinaviya mamlakatlarida (Shvetsiya, Niderlandiya, Daniya va b.) davlat
iqtisodiy jarayonlarga Shimoliy Amerika mamlakatlaridan (AQSh, Kanada) ko‘ra
faolroq ta’sir ko‘rsatib keladi.
1
Нуреев Р.М. Экономика развития: модели становления рыночной экономика: учебник. – 2-е
изд., перераб. и доп. – М.: Норма,2008., с.58