O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

Bixevioristik ijtimoiy ish inson xulqini kuzatish, ijtimoiy muhitga 
munosabati bo‗yicha uning faolligiga yo‗naltirilgan bilish nazariyasiga asoslanadi.
Ilmiy bilish orqali bu nazariya tomonidan inson tajribaga ega bo‗ladi. Shu sababli 
muammoli xulq eng avvalo bilish natijasi sanaladi. Inson xulqida o‗zini buzuvchi 
va patologik xususiyat qancha bo‗lishi muhim emas. Ijtimoiy xodim oldida 
turuvchi vazifa uning xulqini aniq belgilash, yangi xulqni aniqlashtirish va inson 
xulqini shakllantirovchi va mustahkamlashtiruvchi tartibni belgilashdir. Bu 
vazifalar moslashuvchan yoki ijtimoiy muvofiq axloqga rioya qilganda yaxshi 
hayotga erishishga qaratiladiyu
61
. T'asir ko‗rsatish bilish shartlarini o‗zgartirish, 
faoliyat va tajribani tushunishning yangi shakllarini o‗rganishga yo‗naltirilgan 
bo‗ladi. Texnologik jihatdan ham ijtimoiy xodim ham mijoz uchun harakat 
sxemalarini ishlab chiqish yordamida amalga oshiriladi. 
61
Хьелл Л., Зиглер Д. Теории личности – СПб: Питер, 2000 . – С.358. 

---

192 
Sotsio-yo‗naltirilgan modellar sotsiologik konsepsiyalar bilan bog‗liq. 
Zamonaviy sotsio yo‗naltirilgan modellar orasida eng mashhurlari tizimli va 
ekologik nazariya modellari, radikal va marksistik modellar, ruxsat beruvchi 
modellardir. 
Ijtimoiy ishning ekologik va tizimili modellari.Tizim va ekotizim 
tushunchalari Tizim bu yagona blok shaklida harakat qiluvchi o‗zaro bog‗liq 
maqsadlar qatoridir. Biz tez-tez tizimga duch kelamiz. Masalan ovoz tizimi yoki 
kompyuter tizimi. Tizimlar ikki tomonlama qism xususiyatlarini namoyon qilib, 
har biri boshqasiga ta'sir qiladi. Ularning tuzilishi qandaydir vaqt davomida 
mavjud bo‗lib, shuning uchun tizim tashqi muhit o‗zgarishlariga qodir bo‗ladi.. 
Tizim atrofdagi o‗zgarishlar bilan to‗g‗rilanib, axborotlarni qayta ishlab, uning 
imkoniyatlarini moslashtiradi. Tizim o‗z chegarasiga ega bo‗lib, har bir tizim 
tuganla tashqi muhit boshlanadi. Chegaralar o‗z atrofidagi o‗zaro ta'sir ko‗rsatishga 
imkon beruvchi ochiq va axborot ta'sirining oldini oluvchi yopiq tizimilar bo‗ladi.
Aytish mumkinki, inson bir qancha tizimlarda yashaydi va rivojlanadi, 
bularni ekotizim deb atash mumkin. Bizning fikrimizcha bunday holatda ekologik 
va tizimli modellar birlashtirilib, ekotizim deb nomlanishi kerak.