O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muhandislik–pedagogika instituti «kimyoviy texnologiya»

Donor-akseptor bog’lanish. Kovalent bog’lanishni hosil qiluvchi elektronlarning biri dastlab bir atomda,
ikkinchisi ikkinchi atomda bo’lishi shart emas, bu juftlar bog’lanish hosil bo’lishidan avval o’zaro birikuvchi atomlarn-
ing faqat birida bo’lib, ikkinchi atomda bo’sh orbitallar mavjud bo’lsa, kovalent bog’lanishning yana bir turi — donor-

akseptor yoki koordinatsion bog’lanish hosil bo’ladi. Bog’lanish hosil bo’lishi uchun o’zining elektron juftini beradigan
atom yoki ion donor, bu elektron juftni o’zining bo’sh orbitaliga qabul qiladigan atom yoki ion akseptor deb ataladi. 
Masalan, ammoniy xloridning hosil bo’lishi:

NH
3

+ HCl ———> NH

4
Cl

H



H 



+ 

..


| 

.. 

| 

H : N : 
+

H


+


| 

H : N 

: H | 

..


| 

.. 

| 

H



H 



Koordinatsion bog’lanishning yuqoridagi tarzda hosil bo’lishini donor-akseptor mexanizm deb ham ataladi. 

Donor-akseptor bog’lanish ikki xil molekula orasida ham yuzaga chikishi mumkin. Masalan,

H

3
N: + BF

3



H
3
N : BF

3

Bu yerda NH
3
elektron juftli donor bo’lib, BF

3
bu elektron juft uchun akseptordir. 

CO molekulasida ham ichki donor-akseptor bog’lanish mavjuddir. Bunda uglerod akseptor, kislorod donor va-
zifasini o’taydi.