O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi namangan davlat universiteti pedagogika va psixologiya kaferdrasi
B.F.Skinnerning operant asoslangan nazariyasi
Yüklə 461,29 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4-Modul. Ijtimoiy-kognitiv va kognitiv yo„nalish
- Tayanch so‟z va iboralar
|
B.F.Skinnerning operant asoslangan nazariyasi
B.F.Skinner g`oyalari juda keng amaliy ahamiyatini topdi. Muvaffaqiyatli izchil yaqinlashish strategiyasi va ijobiy qo‘llab-quvvatlash texnikasi bixevioral treningining individ xulq-atvorini modifikatsiya qilish metodlari asosini tashkil qilgan. Ular taklifining aniq sohalari o‘rtasida turli xil ko‘rinishdagi qo‘rquv xavotirlanish va ―yopishqoq‖ (miyaga o‘rnashib qoladigan) holatlarni engib o‘tish destruktiv xulq-atvorni o‘zgartirish muloqot ko‘nikmalariga o‘rgatish, o‘ziga ishonchni mashq qilish, gipertenziya, muskul zo‘riqishlari, migren, xavotirni davolashda qayta aloqa bilan treninglar o‘tkazish. Operant metodikalar hali maktablarda tarbiya yoshidagi bolalarga ya`ni ruhiy kasalxona bemorlarga, hali qamoqxona mahbuslariga qo‘llaniladi. ―Jetonli taqdirlash‖ ―Senzibilitatsiya va desensibilyatsiya‖ ―to‘xtatilgan vaqt‖ yoki ―taym- aut‖ metodikalari keng mashhurlikka erishdi. Kompyuterdan foydalanilgan holda dasturlashtirilgan o‘qitish B.F.Skinner tomonidan o‘ylab chiqilgan tamoyillarga asoslanadi. Ko‘pgina mutaxassislar ―Xulq-atvor ko‘rinishi texnologiyasi‖ ning samaradorligini tan oladilar biroq, bunda metodning mexanikligini rahbarning avtoritarizmiga moyilligini va rivojlanishning ichki omillarini (inson fikri, hissiyoti, qiziqishi) rad etilishini ta`kidlaydilar va bu metodni haddan ziyod keng qo‘llashda qo‘llanilishidan ogohlantiriladi. 4-Modul. Ijtimoiy-kognitiv va kognitiv yo„nalish 67
9-mavzu: Albert Banduraning shaxs ijtimoiy – kognitiv nazariyasi Reja: 1.A.Banduraning ijtimoiy-kognitiv nazariyasining asosiy tamoyillari. 2.O‗rganish modelirovka vositasida. 3. O‗rganishni kuzatish orqali kuchaytirish. Tayanch so‟z va iboralar: ijtimoiy tasavvurlar kommunikativ ijtimoiylashuv, ijtimoiy psixologiya, individual yondashuv, shaxslararo munosabat, shaxslararo moslik Amerikada XX asrning 30-yillari oxirida ijtimoiy o‘qitishning kuchli psixologik yo‘nalishi yuzaga kelgan. Individga xulq-atvor namunalari rollar, me`yorlar motivlar, kutuvlar, hayotiy qadriyatlar, emotsiyalarni o‘tkazish orqali individning ijtimoiy xulq-atvorini hayotiy shakllantirishni ifodalash uchun N.Miller va D.Dollardlar tomonidan ijtimoiy o‘rgatish atamasi kiritilgan edi. Ijtimoiylashuv – biologik mavjudod, go‘dakning tamomila oila, guruh umuman olganda insoniyat jamiyatini to‘laqonli a`zosiga asta-sekin aylanish jarayoni sifatida, yangi ijtimoiy xulq-atvorni egallash jarayoni sifatida talqin qilinadi. Xulq- atvorning umumiy nazariyasi xulq-atvor namunalari qanday tarzda o‘zlashtirilishini va ularning namoyon bo‘lishi o‘zaro aloqada bo‘lgan tashqi va ichki ta`sir manbalari tomonidan qanday tarzda doimo boshqarishini izohlashi kerak. Ushbu ilmiy yo‘nalish vazifalarini uning nazariy etakchisi Bandura shunday shakllantirgan. XX asrning ikkinchi yarmida Amerika psixologiyasini rivojlanishi uchun ijtimoiylashuv muammosini asosiy deb hisoblash mumkin. Jamiyat bolalarni umumqabul qilingan me`yoriy muammolar bilan muvofiqlikda o‘zlarida tutishlariga undashda qo‘llaydigan mexanizmlar ya`ni usullarni etilishi esa uning bosh maqsadidir. Ijtimoiy o‘qitish nazariyasi psixoanalizda (misol uchun antogonizm haqidagi dastlabki tezis, bola va jamiyatning qarama-qarshiligi) ba`zi bir holatlarni qabul qilib o‘zlashtirgan va ularni o‘rgatishning bexiviorstik tamoyillari bilan bog`langan. Ijtimoiy o‘qitish yo‘nalishi nazariyasining butun bir spektridan iborat. O‘qitishning aniq mexanizmlariga yondashuvlarda nazariya 68
ahamiyatini butunlay qo‘llab-quvvatlaydilar. Ijtimoiy o‘qitish sohasida anchadan beri tadqiqotchilarning bir necha avlodi ishlab kelishmoqda. Bu avlodlar amerika psixologiyasining o‘zida ajratib ko‘rsatilgan. Yüklə 461,29 Kb. Dostları ilə paylaş:
|