O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi namangan muhandislik-qurilish instituti transport vositalarining tuzilishi va nazariyasi fani bo’yicha
Yüklə 2,37 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tayanch so’z va iboralar
|
16-Mavzu: Rul boshqarmasi .
Reja. 1. Rul boshqarmasining vazifasi, turlari, tuzilishi va ishlashi. 2. Rul mexanizmining vazifasi, turlari, tuzilishi va ishlashi. 149
4. Rul yuritmasining gidravlik kuchaytirgichining vazifasi, turlari, tuzilishi va ishlashi. 5. Gidrokuchaytirgichi ajratilgan rul mexanizmining tuzilishi va ishlashi. Tayanch so’z va iboralar: Rul boshqarmasining vazifasi, turlari, tuzilishi va ishlashi, rul mexanizmining vazifasi, turlari, tuzilishi va ishlashi, rul yuritmasining vazifasi, turlari, tuzilishi va ishlashi. rul yuritmasining gidravlik kuchaytirgichining vazifasi, turlari, tuzilishi va ishlashi. gidrokuchaytirgichi ajratilgan rul mexanizmining tuzilishi va ishlashi. Avtomobilь harakatlanayotganda uning yo’nalishini oldingi g’ildiraklarni burib o’zgartiriladi. Bu vazifani Rul boshqarmasi bajaradi. Avtomobil burilayotganda uning barcha g’ildiraklari yonga sirpanmasdan g’ildirashi uchun bir nuqtada chizilgan aylanalar bo’yicha harakatlanishi lozim (14.1 rasm). Bu nuqtani (o) burilish markazi deb ataladi. G’ildiraklarning bitta burilish markazi atrofida harakatlanishi boshqariluvchi g’ildiraklarni har xil burchakka burib ta’minlanadi. Bunda ichki boshqariluvchi g’ildirakning burilish burchagi ( q I ) tashqi g’ildirakniki ( q T ) dan katta bo’ladi. Bu burchaklar orasidagi munosabat quyidagicha: L B ctg ctg и т + = q q bu yerda V – burish tsapfalarining o’qi orasidagi masofa, L – avtomobilь bazasi. 14.1-rasm. Avtomobilning burilish sxemasi va rul trapetsiyasi R I va R T - boshqariluvchi g’ildiraklarning burilish radiuslari, 150
I va q T - boshqariluvchi g’ildiraklarning burilish burchaklari. Boshqariluvchi g’ildiraklarni bir vaqtda har xil burchaklarga Rul trapetsiyasi buradi. Rul trapetsiyasi ko’ndalang Rul tortqisi 3, burish tsapfalarining richaglari 2 va 4 hamda oldingi o’q 1 dan iborat. Avtomobilning minimal burilish radiusi quyidagicha aniqlanadi: Avtomobilning burilish radiusi kancha kichik bo’lsa, uning burila olish qobiliyati shuncha yaxshi bo’ladi. Rul boshqarmasi – Rul mexanizmi bilan Rul yuritmasidan tashkil topib, uning umumiy sxemasi 14.2-rasmda ko’rsatilgan. Boshqariluvchi g’ildiraklar burish tsapfasiga o’rnatilgan bo’lib, tsapfalar o’z navbatida oldingi o’q 11 ga sharnirli ravishda shkvorenь 8 bilan biriktirilgan. Burish tsapfalari o’zaro yana richaglar 9 va 12 hamda ko’ndalang tortqi 10 bilan ham ulangan. Rul chambaragi 1 burilsa, undan harakat sektor 4 ga val 2 va chervyak 3 orqali uzatiladi. Sektordan kuch val orqali soshka 5 ga, so’ng bo’ylama Rul tortqisi 6 va burish richagi 7 orqali burish tsapfasi 13 ga o’tib, boshqariluvchi g’ildraklar buriladi. Rul mexanizmi-Rul mexanizmi boshqariluvchi g’ildiraklarning yengil burilishini ta’minlaydi. Boshqariluvchi g’ildiraklarning yengil burilishi Rul mexanizmining uzatish soniga bogliq, qancha katta bo’lsa boshqariluvchi g’ildiraklarning burilishi ham shuncha yengil bo’ladi. Lekin uzatish sonining kattaligi o’z navbatida, boshqariluvchi g’ildiraklarni burish uchun sarflanadigan vaqtni uzaytiradi. Bu hol, xozirgi zamon tez yurar avtomobillarini qisqa vaqtda burib ulgurishida qiyinchilik tug’diradi. SHu sababli Rul mexanizmining uzatish soni chegaralangan bo’lib, u yengil avtomobillarda 12…20 va yuk avtomobillarida 15…25. 14.2-rasm. Rul boshqarmasining sxemasi: 1-rul chambaragi, 2-val, 3-chervyak, 4-sektor, 5-soshka, 6-bo’ylama rul tortqisi, 7- 9-12-burish tsapfalarining richaglari, 8-shkvoren, 10-ko’ndalang rul tortqisi, 11- oldingi o’q, 13- burish tsapfasi. Avtomobillarda asosan globoidli chervyak-rolik, tsilindrik chervyak-sektor, hamda vint-sektor tipidagi ul mexanizmlari ishlatiladi. Ulardan globoidli chervyak- rolik tipidagi rul mexanizmi eng ko’p tarqalgan. Rul yuritmasi -rul yuritmasi soshkadan berilgan kuchni boshqariluvchi g’ildiraklarning tsapfalariga uzatadi (14.3-rasm). Yuritma detallari shunday 151
biriga nisbatan birikmalarda turli tomonga yengil og’ishi, va shuningdek, ular o’z birikmalaridan zarur miqdordagi kuchni uzata olishi lozim. Buning uchun Rul yuritmasining detallari bir-biri bilan sharnirli ravishda, dumaloq kallakli barmoqlar vositasida biriktiriladi. «Neksiya» avtomobilining rul boshkarmasi. «Neksiya» avtomobilining Rul boshqarmasi reyka tipida bo’lib, ilashishdagi shesternya va tishli reykadan iboratdir. Rul mexanizmi valdagi shesternyaning aylanma harakatini reykaning ilgarilama qaytma harakatiga aylantiradi. Reyka yonida joylashgan sharnirli tortqi yordamida boshqariluvchi g’ildiraklarni buradi. Rul boshqarmasi gidrokuchaytirgichga ega bo’lib, u rotorli gidravlik taqsimlagichga ega va magistrallarda moy yurishini boshqaradi. Rul chambaragi u yoki bu tomonga burilganda gidravlik taqsimlagich yuqori bosim magistralini gidrotsilindrning bir tomoniga, uning ikkinchi tomonini esa moy kaytish trubkasi bilan ulaydi. Gidrotsilindr porsheni tishli reykaning shtokiga maxkamlangan bo’lgani uchun, ortiqcha bosim ostida uni u yoki bu tomonga yurgizadi, natijada boshqariluvchi g’ildiraklar buriladi. Agar kuchaytirgich ishlamay qolsa, Rul boshqarmasi vazifasini bajaraveradi. Gidrokuchaytirgich tizimida parrakli nasos ishlatilgan. Aytish joizki, gidrokuchaytirgich qismlari ta’mirlanmaydi, shuning uchun Rul mexanizmi bilan birga yangisiga almashtiriladi. 14.3-расм 152
1. Rul boshqarmasining vazifasi, turlari, tuzilishi va ishlashi, rul mexanizmining vazifasi. 2. Turlari, tuzilishi va ishlashi, rul yuritmasining vazifasi, turlari, tuzilishi va ishlashi. 3. Rul yuritmasining gidravlik kuchaytirgichining vazifasi, turlari, tuzilishi va ishlashi. 4. Gidrokuchaytirgichi ajratilgan rul mexanizmining tuzilishi va ishlashi. Yüklə 2,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|