O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi namangan muhandislik-qurilish instituti transport vositalarining tuzilishi va nazariyasi fani bo’yicha

mexanizmining tuzilishi va ishlashi. Klapanlarga va taqsimlash vali yuqorida
joylashgan gaz taqsimlash mexanizmida turtgich va shtanga bo’lmaydi, shu sababli
kamayadi. Klapanli mexanizmning inertsiya kuchi kamayadi. Bo’lar dvegatel
ishida shovqinni kamaytiradi va tirsakli valining aylanishlar sonini ko’paytirishga
imkoniyat chratadi (4.2-chizma). Bu turdagi gaz taqsimlash mexanizmi uch turga
bo’linadi: (4.2-chizma, a), klapanlar ikki qator joylashgan (4.2-chizma, b), va
stakan shakli, turtkichli (4.2-chizma, v).
Birinchi turdagi mexanizm. VAZ-2105, 2107 “Jiguli” dvigatellariga
o’rnatilgan bo’lib, taqsimlash vali blok qopqog’iga o’rnatilgan.
Taqsimlash vali qulokchasi orqali harakat bir yelkali richag (roker) ga
uzatiladi. Rokerning bir uchi klapan sterjeniga, ikkinchi uchi 5 botiqli sferali
uchiga tayanib turadi. Rokerni shpilka prujinasi yordamida ushlab turiladi.
Ikkinchi turdagi mexanizm “Moskvich” rusumli dvigatellarga o’rnatilgan
(4.2-chizma, b). Bu mexanizmda klapanlar ikki qator joylashgan bo’lib, ular
koromislolar va taqsilash vali mushtchalar ta’sirida ochiladi hamda yopiladi.
Klapanlarning issiqlik tirqishlari 8 sferali tayanchga o’rnatilgan, sozlash
vinti 5, kontrgayka 6 yordamida sozlanadi
4.2-chizma. Klapanlari taqsimlash vali yuqorida joylashgan gaz taqsimlash
mexanizmining turlari:
a- richag (roker)li, b- klapanlari ikki qator joylashgan,
v- stakan shaklli turtgichli.
Uchinchi turdagi mexanizi VAZ-2108 “Sputnik”, VAZ-2109 avtomobil
dvigatellariga o’rnatilgan (4.2-chizma, v). Bu mexanizmda taqsimlash vali alohida
korpus(g’ilof) 10ga o’rnatilgan bo’lib bu g’ilof tsilindrlar qopqog’iga o’rnatilgan.

---

75
Klapan 1 ning yo’naltiruvchi 13 vtulkasi tsilindr qopqog’iga presslab kiritilgan va

uning yuqori qismi metall rezinali kolpak 12 bilan jipslangan
Klapanlar 1 richag yoki koromislolarsiz taqsimlash vali mushtchalari va
tsilindr turtgich 15 lar ta’sirida ochiladi yoki yopiladi. TSilindrli turtgichning
tepasida uya bo’lib, unga klapan tirqishini sozlash uchun shayba 11 joylashtirilgan.
TSilindrlari qator va V- simon ikki qator joylashgan hamda klapanlari
yuqori va taqsimlash vali pastda joylashgan dvegatellarda taqsimlash orqali tirsakli
val shesternyasidan oladi. Bu tkrdagi yuritmalar yuk avtomobil dvegatellariga
o’rnatilgan.
Moskvich va VAZ yengil avtomobilning dvigatellariga gaz taqsimlash vali
bo’lma g’altakli ikki qator joylashgan zanjirli uzatma orqali tirsakli valdan oladi.
VAZ-2108 «Sputnik», VAZ-2109, Tiko, Damas, Neksiya yengil avtomobilь
dvigatellarida esa, tishli–tasmali yuritma orqali taqsimlash valini harakatlantiriladi.