O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi namangan muhandislik-qurilish instituti transport vositalarining tuzilishi va nazariyasi fani bo’yicha

7-Mavzu: Moylash tizimi.
Reja.
1. Moylash tizimining tarifi vazifasi va tasnifi.
2.  Moylash usullari.
3. Moylash tizimini konstruktsiyasining tuzilishi va ishlash printsipi: Moy
nasosi. Moy fil trlari. Moy osti tog’orasi (paddon). Moy radiatori.
Klapanlar.
4. Karterni shamollatish.
Tayanch so’z va iboralar: Moylash tizimi. Moylash tizimining ishlashi. Moy
tozalagichlar va ularning xususiyatlari. Moy turlari va ularning xususiyatlari.
SHesternyali moy nasosi. Dvigatelni shamollatish usullari.
1. Moylash tizimining tarifi vazifasi va tasnifi.
Dvigatelning bir-biriga biriktirilgan qismlari katta yuklanishlarda ishqalanib
ishlashi ularning yeyilishiga va qizishiga olib keladi. SHuning uchun qismlar
orasidagi ishqalanishni kamaytirish ularning sirtlarini sovitish , yeyilish natijasida
hosil bo’lgan metal zarrachalarini chikarib tashlash va kismlarni zanglashdan
saqlash uchun qism yuzalariga uzlo’qsiz ravishda moy yuborib turish zarur. Bu

---

85
vazifani dvigatelning moylash tizimi bajaradi.

Moylash tizimi
1-mayin moy tozalash filtri, 2-moy xaroratini o’lchagich termometr, 3-moyni
sovitish radiatori; 4-qaytarish klapani; 5-jumrak; 6-moy qabul qilgich; 7-moy
nasosi; 8- nasosni qaytargich klapani; 9- dag’al moy tozalagichni qaytargich
klapani; 10- dag’al moy tozalagich; 11- moylash tizimidagi bosimni o’lchagich –
monometr; 12-karterda joylashgan moy kelish ariqchasi; 13-tirsakli valning
tayanch bo’yni; 14-taqsimlash valining tayanch bo’yni; 15-koromislo o’qi; 16-moy
o’lchagich; 17-moy quyish bo’g’zi.
2. Moylash usullari.
Moylash tizimining ishlashi. Moy nasosi ishlaganda uning g’ilofida hosil
bo’lgan havosizlanish tufayli taglikdagi moy moy qabul qilgichdan o’tib
nasosga,undan dag’al tozalagichga,undan bosim bilan karterdagi moy ariqchasiga
boradi.moy ariqchasi orqali moy tirsakli valningtayanch va shatun bo’yni
podshipniklariga,taqsimlash valining tayanch bo’yinlariga va koromislo o’qlariga
va porshen barmog’iga bosim bilan borib ularni moylaydi. Qolgan qismlar esa,
sachratish va oqizish usuli bilan moylanadi. Mayin tozalagichda tozalangan moy
qaytib moy tagligiga quyiladi. Moy harorati belgilangandan ko’tarilib ketsa, kran 5
ni ochib moyni qaytargich klapani 4 orqali sovitish uchun moy radiatoriga
yuboriladi,radiatorda sovigan moy qaytib moy tagligiga quyiladi. Moy nasosi
harakatini tirsakli valdan yoki taqsimlash validan oladi. Tizimda bosimni ortib
ketmasligi uchun nosos va moy tozalagichlar oldig qaytargich klapanlari
o’rnatilgan. Moy tagligidagi moy sathini moy o’lchagich bilan aniqlanadi.
Tizimdagi moy bosimi manometr 11 va moy haroratini termometr 2 bilan
aniqlanadi. Karter tagligidagi moyni to’kish uchun taglikka moy to’kish jo’mragi
o’rnatilgan. Tizimdagi moyning bosimi karbyuratorli dvigatelda 3-.5 kg/sm
2
va
dizellarda 5-7kg/sm
2
bo’ladi.