O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi namangan muhandislik-qurilish instituti transport vositalarining tuzilishi va nazariyasi fani bo’yicha

Etaklovchi ko’prikning tuzilishi.
Etaklanuvchi ko’prik. Ko’prik balkasi qo’shtavr shaklida yasalgan uning
o’rta qismi pastga egilgan. Unga dvigatelni pastroq o’rnatishga imkoniyat
yaratilgan. Ko’prikning ikki uchiga shkvoren majburan kiritilgan va unga
g’ildirakni burish mushti o’rnatilgan. Burish mushtida sapfa bo’lib unga
g’ildirakning gupchagidagi podshipnik bilan o’rnatilgan. Aralashgan turdagi
yetakchi ko’prik ham yetaklanuvchi vazifasini bajaradi. Bu ko’prikda asosiy

---

143
uzatma differentsial va yarim o’q g’ilofiga sharsimon tayanch qilingan bo’lib, unda

shkvorenli barmoqdan yasangan sharsimon tayanch va burovchi mushtcha
oralig’ida kardan sharniri joylashgan.
Ko’tarib turuvchi ko’prik tirkama va yarim tirkama old yuritmali yengil
avtomobillarda ishlariladi.
2. Osmaning vazifasi tuzilishi va turlari. Osmaning konstruktsiyasi.
Amartizatorning ishlashi va konstruktsiyasi.
Avtomobil yo’lsiz chuqurliklar va past-baland tik bo’lmagan yo’lda
harakatlanayotganda g’ildiraklarga zarba va turtki kuchlar ta’sir etadi, natijada
avtomobil siltanib hamda tebranib harakatlanadi. Bo’lardan saqlanish uchun
avtomobil ramasi yoki kuzovi elastik elementlar (ressora, prujina, amortizator,
rezina xavoli yostikcha) yordamida ko’priklarga o’rnatiladi. Bu elastik elementlar
avtomobil osmasini xosil qiladi. Osmaning asosiy vazifasi avtomobilga ta’sir
etuvchi o’zgaruvchan yuklanishlarni kamaytiradi, avtomobilning tebranishini
so’ndiradi, xamda harakat davomida avtomobil kuzovini holatini tekis saqlab
turadi. Osmalar yordamida rama yoki kuzov bilan ko’priklar yoki g’ildiraklar
bevosita birlashtiriladi.
Osmalar avtomobilning ramasi yoki
kuzovi bilan ko’priklar o’rtasida
elastik aloqani doim ta’minlab
g’ildirakdan uzatilgan turtki siltanish
va
tebranishlarni so’ndiradi, hamda
avtomobilni tekis harakatlanishini
ta’minlaydi. Ishlash uslubiga ko’ra
osmalar mustaqil va nomustakil
turlarga bo’linadi.