O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi davlat universiteti

4 masala 
Integratsiyaning turli darajalari ajratiladi : boshlang„ich. tabiat 
haqidagi elementlar bilimlarni bkrlashtiradi; oraliq - predmetlar 
bo„limlarini bo„lish intergratsiyasi; yakuniy - tabiatshunoslikni o„rganish 
bilam bog„liq bo„lgan talmmninng oxirgi bosqichi integratsiyasi. Shu 
bilan birga, tabiiy-ilmiy ta‟limini to„liqroq va kengroq integratsiyalash 
imkoniyati ham inkor etilmaydi.
Tabiat yoki predmet haqidagi eng oddiy bilimlarni hosil qiluvchi 
bog„liqlikning eng soddasi ma‟lum bir joy yoki tushuncha bilan 
chegaralangan lokal tasavvurdir. Bu bog„liklik boshqa bilimlardan 
nisbatan ajralgan, shuning uchun eng oddiy aqliy faoliyatni ta‟minlaydi. 
Bu kichik maktab yoshiga xos. Biror bir tizimga tegishli bo„lgan 
tasavvurlar eng solda tizimli tasavvurlardmr. Ular biror bir mavzu, 
predmet yoki hodisani o„rganishi asosida hosil bo„ladi. Biror bir 
predmetni bilish yangi fakt va tushunchalarming tanlanishi ularni bir 
bilimlar bilan taqqoslanishi orqali amalga oshiriladi. Bilimlarning eng 
odliy umumlashtirish sodir bo„ladi, lekin olingan bilim hamma unga 
yaqin bo„lgan bilimlar bilan bog„lansa edi.
Bunda o„quuvchilarning tahlil qilish va umumlashtirtl faoliyatlari 
vujudga keladi. Tizim ichidagi tasavvurlar o„quvchilarning butun bir 
fanlar bilishini ta‟minlaydi. (fizikaviy, kimyoviy, biologik, bilimlar 
tizimi) o„rganilayotgan fan doirasida bilimlardai keng foydalan ish 

---

kuzatiladi. Tizim ichidagi tasavvurlar, vaqt, muhit, son bog„lanishlari aks 
ettnradn. Predmetlararo tasavvurlar aqliy faoliyatining eng yuqori 
pog„onasi hisoblanadi. Ular bilimlarning turli tizimlarini birlashtiradi, 
hodisa yoki jarayonning xilma-xilligini bilishiga imkoniyat beradi. Shu 
bilimlar asosida umumiy tushunchalar kelib chiqadi. Tizimlararo 
tasavvurlarning shakllanishi, ularni bilimlardan foydalanishga, ularin bir -
biriga bo„ysundirishga, bilimlar chegarasida bo„shliqliklarni aniqlashga 
imkoi beradi 
Bayon qilingan psixologik dalillar boshlang„ich, to„liqsiz o„rta va 
o„rta maktab ta‟liminn integratsiyalashnnng asosiy xususiyatlarini 
aniqlashga imkon beradi.