O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti “Energetika fakultetining”“issiqlik energetikasi” kafedrasi «Issiqlik energetikasi»

Nazorat savollari . 
1. Betarafli suv tartiblarida qanday kimyoviy moddalar ishlatiladi va natijada nima bo‟ladi? 
2. Ishchi muhitning tezligiga bog'liqligi nimadan iborat? 
3. Kondensat-ta'minot yo'llarida ishqorli suv tartibi qanday olib boriladi? 
4. YEmirilish jarayonining tezligiga kislorod miqdorining ta'sirini izohlab bering? 
5. Kondensat ta'minot yo'llarida qanday jarayonlar sodir etiladi? 
6. Kondensat-ta'minot yo'llarida aralashmalar miqdorini o'zgarishi qanday kechadi? 
16- Maruza: IES siklida blok tuzsizlantirish qurilmasi, kondensat tarkibini tozalash. 
Reja: 
1. IES siklida suv tarkibini bevosita tozalashni tashkil etish; 
2. Blokli tuzsizlantirish qurilmalari; 
3. Kondensat tarkibini tozalashning ahamiyatli tomonlari; 
4. Blok tuzsizlantirish qurilmalarining tuzilishi va ishlatilishi. 
Tayanch iboralar: Bug' , po‟lat, suv ekonmayzerlarida , zaklyopkali va valsovkali.
Adabiyotlar: 1, 2, 3,9.14 
Issiqlik elektr stansiyalarda qozon agregati va uning yordamchi jixozlari qiziydigan
yuzalarda ular ishlab turgan holatda yoki to‟xtab turgan paytida quyidagi zanglashlar vujudga
kelishi mumkin.
Bug' ta'siridagi zanglash metallarni suv bug'I bilan kimyoviy ta'siri oqibatida vujudga
keladi:
3Fe + 4H
2
O

Fe
3
O
4 
+ 4H
2
O 
Metallning zanglamasdan yemirilishi uglerodli po‟latning xarorati 673
o
K, legirlangan
po‟latning xarorati 803 – 858
o
K ga ko‟tarilganda vujudga keladi. Zanglash maxsuloti sifatida
gazsimon vodorod va magnetit hosil bo'ladi. Bu zanglash metall yuzalari bir tekis yoki mahalliy
holatda bo'ladi. Birinchi holatda metal yuzalarida kumush rangli bir tekisda tarqalgan qatlam
hosil bo'ladi. Ikkinchi holatda esa yara va yoriq ko‟rinishda bo'ladi. Bu zanglashning vujudga
kelishiga quvur devorining o'ta qizib ketishi natijasida metallning suv bug'i bilan oksidlanshi sabab
bo'ladi. Bu zanglash asosan bug' qizdirgichlarda va bug' hosil bo‟luvchi ekran quvurlarida paydo
bo'ladi. Bu zanglashning oldini olish uchun metal quvurining o'ta qizib ketishini oldini olish talab
qilinadi.
a)
Issiqlik elektr stansiyalari uskunalarida uchraydigan zanglashning turlari asosan
kislorodli, agregat to‟xtab turgandagi zanglash, kristallararo zanglashi kabi turlarga bo'linadi.

---

58
Kislorodli zanglash asosan qozon agregatining po‟latdan qilingan suv ekonmayzerlarida

ko‟p uchrab agar suv kisloroddan etarli darajada tozalanmagan bo'lsa, ularni 2-3 yilda ishdan
chiqaradi.
Kislorodli zanglash natijasida ekonamayzer kichik deametrda teshilishi va teshikchadan
otilib chiqqan kuchli oqimdan,bir –biriga yaqin joylashgan quvurlar qatori zararlanishi mumkin.
Cho'yandan yasalgan ekonamayzerlarda kislorodli yemirilish kuzatilmaydi.Agar suvda kislorod
miqdori katta bo'lsa kislorodli yemirilish qozon agregatiga ham zarar yetkazadi. Bu holat asosan
qozon barabanida va suv tushuvchi quvurlarda kuzatiladi.Bu zanglashlardan yarasimon chuqurchalar
hosil bo'lib vaqt o'tishi bilan bu chuqurchalar kichik teshiklarni hosil qilishi mumkin.
b)Issiqlik elektr stansiyalarni ishlatish jarayonida qozon agregatlari zahiraga yoki uzoq vaqtga
ta'mirlash uchun to'xtatiladi. Aregat to'xtagandan keyin undagi bosim asta – sekin kamayib, vaakum
hosil qiladi. Buning natijasida havo so'rilib,qozon suvining kislorod bilan to'yinishi kislorodli
zanglashning hosil bo'lishiga sharoit yaratadi.Agar qozon suvining tukib tashlaganimizda ham quvur
yuzalari nam holatda qoladi chunki xaroratning o'zgarib turishi va nam havoning kondensasiyalanishi
natijasida namlik saqlanib qoladi metall yuzalarida namlikning havo bilan kislorodning kirib turishi
natijasida metall yuzalarda elektrokimyoviy yemirilishlarning vujudga kelishiga sabab bo'ladi.
v)Kristallar aro zanglash asosan quvurlarning zaklyopkali va valsovkali qotishmalarda,ularning
birlashgan joylarida vujudga keladi. Bu bug' qozonlari uchun taalluqli bo'lib,dastavval kichik ko'zga
ko'rinmas yorilish shaklida bo'lib, keyin birlashgan ikki metall o'rtasida katta yoriqlar hosil bo'ladi. Bu
holat tinch metall deformasiyaga uchramagan ravishda hosil bo'ladi.Bunga quydagi uchta shartning bir
vaqtida sodir bo'lish sabab bo'ladi bular: metalldagi chuzuvchi kuchlanish, zaklyopka va valsovkali
qotirishlarning zich bo'lmaganligi va qozon suvining agresivligi bu ham vujudga kelmaydi.