O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta„lim vazirligi samarqand davlat universiteti

Avtomatik tarjima kompyuter lingvistikasining eng zamonaviy 
yo‗nalishlaridan biri hisoblanadi. Hozirgi kunda dunyoda keng tarqalgan 
jahon tillari uchun avtomatik tarjima dasturlari ishlab chiqilgan. 
Jumladan, ruschadan inglizchaga, inglizchadan ruschaga, ruschdan 
fransuzchaga yoki aksi tarzida dasturlar yaratilgan. Bunday dasturlar 
sirasiga SOCRAT, PROMPT, MAGIC GOODDY kabilar kiradi. Ular 2 
xil ta'minotga asoslanib ishlaydi: 1) lingvistik ta‘minot - bunda mavjud 
tillarning 
umumiy 
leksikoni 
kiritiladi, 
uning 
grammatikasi 
joylashtiriladi, bir so‗z bilan aytganda, ma‘lumotlar bazasi yaratiladi; 2) 
programmaviy ta‘minot. Bunda bir tildan ikkinchi tilga tarjima qilish 
algoritmi 
va 
kompyuter 
analizi 
ishlab 
chiqiladi 
(maxsus 
programmalashtirilgan tillar yordamida). 
Belgi – bu idrok qilinadigan narsa bo‗lib, idrok qiluvchiga o‗zi 
haqida va ushbu belgidan tashqarida bo‗lgan boshqa narsa haqida 
ma‘lumot beruvchi vositadir.
Belgi – sotsial axborotning har qanday moddiy ifodalovchilaridir. 
Lingvistik belgilar inson kommunikativ faoliyatining asosini 
tashkil etadi. Boshqa barcha belgilar sistemasi kommunikasiya 
jarayonida tovushlar yordamida ifodalanayotgan axborotga qo‘shimcha 
axborotni bildirish yoki ―tovush nutqi‖ga yordamchilik qilish vazifasini 
bajaradi. Kishilar o‗z nutqiy faoliyatida tez-tez qo‗llab turadigan mimika 
va turli xil imo-ishoralar ham nutqni kuzatib boruvchi qo‗shimcha 

---

153 
vositalar sanaladi. Ba‘zi o‗rinlarda qisman uning o‗rnini bosishi 
mumkin. 
Sanam belgilar – ifodalovchi ma‘lum darajada ifodalanmish bilan 
o‗xshashlikka ega bo‗ladi (masalan, hayvonlarning tasvir belgisi sifatida 
aks ettirilishi).