12
Substansiyaning bunday o‗zgarishlarini o‗rganishga ehtiyoj tufayli tabiat
to‗g‗risidagi fan paydo bo‗lganligini bayon qiladi. Bulardan so‗ng
ilohiyot ilmining, undan keyin til haqidagi ilm va grammatikaning,
shuningdek, mantiq va poetikaning qanday amaliy ehtiyoj bilan vujudga
kelganini asosli dalillar bilan ko‗rsatib beradi. Ilohiyot ilmi haqida fikr
yuritar ekan, ―bu ilmning tabiatdan yuqori turgan ilm - metafizika ilmi‖
ekanligi va u barcha ilmlarning yakuni va oxiri ekanligi, undan so‗ng
biror narsani tekshirishga zaruriyat qolmasligi aytiladi. Ko‗rinadiki,
barcha fanlar obyektiv borliqdagi javhar (substansiya) va uning orazlari
(aksidensiyalari)ni o‗rganish asosida vujudga kelganligi ta‘kidlanadi va
til haqidagi ilm bilan grammatika fanlar ichida alohida o‗rin tutishi
ko‗rsatiladi. Bu fikrlar bundan ming yillar oldin bayon qilingan bo‗lsa
ham, lekin hanuzgacha o‗z qimmatini yo‗qotgani yo‗q.
Hozirgi kunda ilm-fanning ko‗pgina sohalari bizga ma‘lum. Tabiiy
fanlar atrofimizni qurshab turgan narsalar va hodisalarni o‗rganadi.
Ijtimoiy fanlar esa inson hayoti va faoliyatini o‗zi uchun bosh tadqiqot
masalasi deb biladi. Bu ilm-fan sohalari poydevor, asos, ya‘ni ular sof
ilmdir. Ular narsalar mohiyatini o‗rganadi va ilmiy qonuniyat-qoidalarni
yaratadi. Amaliy fanlar bu anglangan mohiyat va ilmiy qonun-qoidalarni
inson faoliyatining turli sohalariga tatbiq etadi. Dorishunoslik, tibbiyot,
qurilish muhandisligi va boshqa ko‗pgina sohalar amaliy fanlar turiga
mansub.
Dostları ilə paylaş: