O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti «oliy matematika» kafedrasi

3-mavzu. Qattiq jism mexanikasi. 
3.1. Ma’ruza mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi
76

Mashg‘ulot vaqti – 2 soat 
Talabalar soni: 40-70 gacha
Mashg‘ulot shakli
Tematik ma’ruza
Ma’ruza rejasi:
1.   Absolyut   qattiq   jism.   Qattiq   jism   harakatining 
turlari
2. Ilgarilanma va aylanma harakatlar kinematikasi
3.   Aylanma   harakat   dinamikasining   asosiy 
tenglamasi
4. Harakatlanayotgan qattiq jism energiyasi 
         O‘quv mashg‘ulotining maqsadi: qattiq jism kinematikasi va dinamikasidan 
bilimlar berish va ulardan amaliyotda foydalanishni o‘rgatish.
Pedagogik vazifalar:
•
absloyut   qattiq   jism,   qattiq   jism 
harakatlariga tushuncha berish;
•
ilgarilanma   va   aylanma   harakatlar 
haqida umumiy tushuncha berish;
•
aylanma   harakat   dinamikasi   haqida 
ma’lumot berish;
•
harakatlanayotgan   qattiq   jism 
energiyasi haqida ma’lumot berish.
O‘quv faoliyati natijalari:
•
fan   asosida   absolyut   qattiq   jism, 
qattiq   jism   harakatlarini   mazmuni 
va ahamiyatini yoritib beradi;
•
fan asosida ilgarilanma va aylanma 
harakatlarni
 
mazmuni
 
va 
ahamiyatini yeritib beradi;;
•
fan   asosida   aylanma   harakat 
dinamikasini   mazmuni   va 
ahamiyatini yoritib beradi;
•
harakatlanayotgan   qattiq   jism 
energiyasini   mazmuni   va 
ahamiyatini yoritib beradi.
O‘qitish usullari
Ma’ruza, munozara, birgalikda o‘qish, tezkor so‘rov
O‘qitish vositalari
ma’ruzalar matni, kompyuter texnologiyalari, 
marker, kodoskop, slaydlar
O‘qitish shakli
 frontal, jamoaviy
O‘qitish shart-sharoitlari
texnik vositalardan foydalanishga mo‘ljallangan 
auditoriya
Monitoring va baholash
og‘zaki nazorat: savol-javob shakli, BBB usuli 
asosida tarqatma materiallar
77

Ma’ruza mashg‘ulotining texnologik haritasi
Faoliyat 
bosqichlari
Faoliyati mazmuni
o‘qituvchi
talaba
1-bosqich 
Kirish 
(10 minut)
1.1. Mavzuni nomi, maqsadi, o‘quv kursidagi 
o‘rnini belgilaydi.
1.2.   Ekranga   mavzuni   tuzilmaviy   mantiqiy 
chizmasini chiqaradi (1-ilova).
1.3. Mavzu rejasi bilan tanishtiradi (1-slayd).
Talabalar faoliyatini baholash mezonlari bilan 
tanishtiradi (2-slayd)
Ma’ruza 
mashg‘ulotining 
mavzusini 
o‘rganib 
chiqadilar
Tanishib 
chiqadilar
2-bosqich
Asosiy 
(60 minut)
2.1.   Tezkor-so‘rov   texnikasidan   foydalanib, 
o‘tilgan   mavzu   eslatiladi   va   talabalar 
faollashtiriladi:
•
Moddiy nuqta nima?
•
Mexanik   harakatni   kinematik 
kattaliklarni   qaysi   fizik   kattaliklar 
tashkil etadilar?
•
Mexanik harakatni dinamik kattalilarni 
nimalar tashkil etadilar?
•
Harakat tenglamasi nima?
2.2.   Mavzuni   asosiy   nazariy   jihatlarni 
tushuntirib beradi.
         Ma’ruza davomida fokuslovchi nazorat 
savollar beradi.  Ma’ruzaning rejasini har bir 
bandi bo‘yicha xulosalar qiladi.
Savol-javobga 
faol qatnashadilar
Eshitishadi, 
yozishadi
Savollar   javob 
beradilar
3-bosqich 
Yakuniy
(10-minut)
3.1.   Mavzu   bo‘yicha   yakunlovchi   xulosa 
qiladi.
3.2.   Mavzu   bo‘yicha   xulosalarni   yozish 
vazifasini beradi.
3.3. Mustaqil ishlash uchun vazifa beradi
Savollar beradilar
Mustaqil
 
ish 
mavzusini   yozib 
oladilar
Muhokamaga   faol   qatnashgan   talabalarni 
rag‘batlantiradi, baholaydi
78

1-ilova (3.1)
Mavzuning tuzilmaviy mantiqiy chizmasi
Абслоют 
атти  
қ
қ
жисм
Таърифи 
Фанда вазифаси
Табиатдаги  атти  жисмлар
қ
қ
Таърифи 
аракатлари 
Ҳ
аракатни кинематик тавсифи
Ҳ
Илгариланма  аракатни кинетик энергияси
ҳ
Айланма  аракатни кинетик энергияси
ҳ
аракатланаётган жисм (системани) тўли  энергияси
Ҳ
қ
Мавзуни амалий а амияти
ҳ
Хизмат кўрсатиш ва сервис со аларида  атти  жисм 
ҳ
қ
қ
аракатлари ва уларни катталиклардан фойдаланиши
ҳ
Илгарилан-
ма  аракат 
ҳ
аракат-
Ҳ
ланаётган 
жисм 
энеригяси 
Мавзу 
бўйича 
хулосалар
атти  
Қ
қ
жисм
Айланма 
аракат 
ҳ
аракатни динамик тавсифи
Ҳ
аракатлар орасидаги бо ланиш
Ҳ
ғ
аракатни кинематик тавсифи
Ҳ
аракатни динамик тавсифи
Ҳ
аракатлар орасидаги бо ланиш
Ҳ
ғ
79

1-slayd
2-slayd
Talabalar faoliyatini baholash mezonlari
86-100 % 2 ball «a’lo»
71-85 % 1,7 ball «yaxshi»
55-70 % 1,4 ball «qoniqarli»
Baholash mezonlari
F.I.Sh.
Baho 
Mezonlar 
Bilim 
Follik 
Takliflar 
Jami ball
Ballar 
0,8
0,6
0,6
2
%
40
30
30
100
3-slayd
1-guruhga topshiriq
2-guruhga topshiriq
Маъруза режаси
1. Абсолют  атти  жисм.  атти  жисм  аракатининг турлари
қ
қ
Қ
қ
ҳ
2. Илгариланма ва айланма  аракатлар кинематикаси
ҳ
3. Айланма  аракат динамикасининг асосий тенгламаси
ҳ
4.  аракатланаётган  атти  жисм энергияси 
Ҳ
қ
қ
80
Ekspert varag‘i №1
1. Qattiq jismni ilgarilanma harakati deb nimaga aytiladi?
2. Ilgarilanma harakatni turlari va kinematik kattaliklarini qaysi fizik 
kattaliklar tashkil etadi?
3. Amaliyotda   qaysi   maqsadda   ilgarilanma   harakatni   kattaliklaridan 
foydalanish mumkin?
Ekspert varag‘i №4
1.
Qattiq   jismni   aylanma   harakatini   turlari   to‘g‘risida   ma’lumot 
bering, harakat tenglamalarini tushuntirib bering.
2. Amaliyotda   qaysi   maqsadda   qattiq   jismni   aylanma   harakatidan 
foydalanish mumkin?
3. Harakatlanayotgan jism qanday energiyaga ega?

2-ilova (3.2)
5-slayd
 
 
 
1-Rasm. Qattiq jismni ilgarilanma harakati
6-slayd
 
r 
F
 
F
′′
 
*
F
 
F
′
 
i
F
∆
 
i
m
∆
 
i
r
∆
 
O 
O’ 
2-Rasm. Qattiq jismni aylanma harakati
7-slayd
 
l
 
a
 
b
 
R 
O’ 
O 
            1)    
   2)
3)
4)
5)
3-Rasm. Ayrim qattiq jismlarni turlari
81

3-ilova (3.3)
BBB jadvali
Bilaman 
Bilishni hohlayman
Bildim
1
2
3
4-ilova (3.4)
BBB usuli asosida tarqatma materiallar
Bilaman «+»
Bilmayman «-»
Bildim «+»
Bilaolmadim «-»
1.
Absolyut qattiq jism
2.
Model
3.
Deformatsiya hodisasi
4.
Tabiatdagi qattiq jismlar
5.
Ilgarilanma harakat
6.
Qattiq jism kinematikasi
7.
Aylanma   harakatni   amaliy 
ahamiyati
8.
Inersiya momenti
9.
Aylanma harakatni dinamikasi
БББ жадвали
Биламан,
Билишни  о лайман
ҳ ҳ
Билдим
-  матн,  (мавзу,  бўлим) 
бўйича  тад и от  ишлари 
қ қ
олиб  бориш  имконини 
беради;
- 
тизимни 
муло аза 
ҳ
илиш, таркибга ажратиш 
қ
кўникмаларини 
ривожлантиради.
БББ  жадвалини  тузиш  оидалари  билан 
қ
танишилади. 
Якка 
тартибда 
(жуфтликда) расмийлаштирилади
уйидаги  саволга  жавоб  берилади: 
Қ
«Ушбу  мавзу  бўйича  сиз  нимани 
биласиз» 
ва 
«Нимани 
билишни 
о лайсиз?» (келгуси иш учун тахминий 
ҳ ҳ
асос яратилади)
Якка тартибда (жуфтликда) 
жавобларнинг 1-чи ва 2-чи устуни 
тўлдирилади
Муста ил равишда маъруза матнини 
қ
ў ийди (маърузани эшитади). 
қ
Жадвалнинг 3-устунини муста ил 
қ
(жуфтликда) тўлдиради)
82

3.2. Amaliy mashg‘ulotni o‘qitish texnologiyasi
Mashg‘ulot vaqti – 2 soat 
Talabalar soni: 25
Mashg‘ulot shakli
Masalalarni yechishga asoslangan amaliy 
mashg‘ulot
Ma’ruza rejasi:
1.   Qattiq   jism   harakatlari   va   ularning 
turlari.
2. Ilgarilanma harakatni kinematikasi.
3. Aylanma harakatni dinamikasi.
                 O‘quv  mashg‘ulotining  maqsadi:  nazariya asosida  olingan  bilimlarni 
chuqurlashtirish va amaliyotda ulardan foydalanishini o‘rganish
Pedagogik vazifalar:
•
masalani   yechish   shartlarini 
ifodalashga yordam berish;
•
bilimlarni   chuqur   o‘zlashtirish   va 
mustahkamllashga yordam berish;
•
mustaqil   ishlash   qobiliyatlarini 
o‘stirish
•
mantiqiy   xulosa   qilishga   ko‘mak 
berish.
O‘quv faoliyati natijalari:
•
mavzu bo‘yicha masalani yechish 
shartlari   va   qoidalari   haqida 
bilimlarga ega bo‘ladi;
•
mavzu   bo‘yicha   olingan   nazariy 
bilimlarni kenglashadi  va  amaliy 
bilimlarga ega bo‘ladi;
•
mustaqil   ishlash   qobiliyatini 
kengaytiradi
O‘qitish usullari
Amaliy ishlash usuli, kichik guruhlarda ishlash
O‘qitish vositalari
leksiyalar kursi, uslubiy ko‘rsatma, doska
O‘qitish shakli
Guruhda va individual shakli
O‘qitish shart-sharoitlari
texnik vositalar bilan ta’minlangan auditoriya
Monitoring va baholash
og‘zaki nazorat: savol-javob shakli, masalalarni 
yechish
Amaliy mashg‘ulotning texnologik haritasi
 
Faoliyat 
bosqichlari
Faoliyatning mazmuni
O‘qituvchi
Talaba
1-bosqich 
Kirish 
(10 minut)
1.1. Amaliy mashg‘ulot mavzusi, maqsadi va 
rejasini ma’lum qiladi.
1.2.   Talabalarni   faollashtirish   uchun   savol-
javob o‘tkaziladi
1.3. Talabalarning mashg‘ulotdagi faoliyatini 
mezonlari bilan tanishtiradi (1-ilova)
Eshitadi, 
yozishadi
Eshitadi
2-bosqich
Asosiy 
(60 minut)
2.1.   Talabalarni   bilimlarni   aniqlash   va 
faollashtirish   maqsadida   savol-javob 
o‘tkaziladi
Eshitadi
83

2.2.   Talaba   mustaqil   ravishda   masalani 
yechishini e’lon qiladi
Yozishadi 
3-bosqich 
Yakuniy
(10-minut)
3.1.   Mavzu   bo‘yicha   qisqa   xulosalar   qiladi, 
yakun yasaydi, talabalarni bilimini baholaydi
3.2. Mustaqil ishlash uchun masalalar beradi
Eshitishadi.
Yozishadi
1-ilova
Talabalar faoliyatini baholash mezonlari
86-100 % 2 ball «a’lo»
71-85 % 1,7 ball «yaxshi»
55-70 % 1,4 ball «qoniqarli»
Baholash mezonlari
F.I.Sh.
Baho 
Mezonlar 
Bilim 
Follik 
Takliflar 
Jami ball
Ballar 
0,8
0,6
0,6
2
%
40
30
30
100
2-ilova
3-ilova
«Tezkor-so‘rov» savollari
Кичик гуру ларда ишлаш  оидаси
ҳ
қ
1.  Талабалар  ишни  бажариш  учун  зарур  бўлган  билим  ва 
малакаларга эга бўлмо и лозим.
ғ
2. Гуру ларга ани  топшири лар берилмо и лозим.
ҳ
қ
қ
ғ
3.  Кичик  гуру   олдига  ўйилган  топшири ни  бажариш  учун 
ҳ
қ
қ
етарли ва т ажратилади.
қ
4.  Гуру даги  фикрлар  чегараланмаганлиги  ва  тайзи а 
ҳ
ққ
учрамаслиги  а ида ого лантирилиши зарур.
ҳ қ
ҳ
5.  Гуру   иш  натижаларини  андай  та дим  этишини  ани  
ҳ
қ
қ
қ
билишлари, ў итувчи уларга йўри нома бериши лозим.
қ
қ
6. Нима бўлганда  ам муло отда бўлинг, ўз фикрингизни эркин 
ҳ
қ
намоён этинг.
84

1. Absolyut qattiq jism qanday ma’noga ega va qanday vazifani bajaradi?
2. Qattiq jismni ilgarilanma harakatini harakterlaydigan kattaliklari nima?
3. Ilagirlanma   harakatni   turlari   va   ulardan   amaliyotda   qaysi   maqsadda 
foydalanish mumkin?
4. Aylanma harakat tenglamasi nima?
5. Sistemani   to‘liq   energiyasini   qanday   tushuntirib   va   ifodalab   berish 
mumkin?
4-ilova
5-ilova
«Nima uchun?» texnikasi
«Нима учун» техникасини схемаси
«Нима учун» 
схемаси
-  муаммонинг  даст-
лабки 
сабабини 
ани лаш  бўйича  бир 
қ
бутун 
атор 
қ
арашлар,  тизимли, 
қ
ижодий, 
тахлилий 
мушо ада 
илиш 
ҳ
қ
кўникмаларни 
ривожлантиради
«Нима учун» схемасини тузиш 
оидалари билан танишади
қ
Якка тартибда (жуфтликда) муаммо 
шакллантиради. «Нима учун?» 
сўро и билан стрелка чизилади ва 
ғ
ушбу саволга жавоб ёзилади. Ушбу 
жараён муаммони келтириб 
чи арган илдиз яширинган сабаби 
қ
ўрнатилмагунча давом эттирилади
Мини – гуру ларга бирлашади, ўз 
ҳ
схемаларини та ослайди ва 
ққ
ўшимчалар киритади, умумий 
қ
схемага жамлайди
Натижалар та димоти
қ
85
«Nima   uchun 
qattiq   jismlar 
mexanikasi talaba 
bilimlarini 
kengaytirishda 
ustuvor   vazifa 
sifatida 
qaralmoqda?
Nima uchun?
Nima uchun?

3-mavzu. Mexanik tebranishlar
4.1. Ma’ruza mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi
86
Nima uchun?
Nima uchun?
Nima uchun?
Nima uchun?
 
 
 
 
 

Mashg‘ulot vaqti – 2 soat 
Talabalar soni: 40-70 gacha
Mashg‘ulot shakli
Tematik ma’ruza
Ma’ruza rejasi:
1. Tebranma harakat haqida ma’lumotlar
2. Mexanik tebranishlar va ularning turlari
3. Garmonik tebranma harakati
4. Rezanans hodisasi va uning amaliy ahamiyati
         O‘quv mashg‘ulotining maqsadi: tabiat va texnikada, planetamiz hayotida 
ko‘p   tarqalgan   takrorlanuvchi   jarayonlar,   ularni   o‘rganishda   o‘z   hissalarini 
qo‘shgan Sharq olimlari haqida bilim berish.
Pedagogik vazifalar:
•
tebranishlar  va ularni tabiati  haqida 
umumiy tushuncha berish;
•
mavzuni   fan   va   texnikada   tutgan 
o‘rni bilan tanishtirish;
•
tebranishlar   fizikasi   haqida 
tushuncha berish;
•
rezanans hodisasi, hodisani ijobiy va 
salbiy tomonlari haqida ma’lumotlar 
berish.
O‘quv faoliyati natijalari:
•
mavzuni maqsadi, vazifalari, o‘quv 
jarayonida   tutgan   o‘rnini   yoritib 
beradi;
•
mavzuni   tarkibiy   strukturasini 
tushuntiradi;
•
mexanik   tebranishlari   tadqiqot 
uslublarini   ko‘rsatib,   mazmunini 
yoritadi;
•
tebranish   fizikasi   asosida   vujudga 
kelgan sohalar va ularni amaliyotda 
tutgan o‘rnini yoritib beradi.
O‘qitish usullari
Ma’ruza, savol-javob, topshiriqlar, amaliy ishlash 
usuli, aqliy hujum usuli
O‘qitish vositalari
Leksiyalar kursi, doska, kodoskop, slaydlar, 
tarqatma materiallar
O‘qitish shakli
 frontal, jamoaviy
O‘qitish shart-sharoitlari
texnik vositalardan foydalanishga va guruhlarda 
ishlashga mo‘ljallangan auditoriya
Monitoring va baholash
og‘zaki nazorat: savol-javob shakli, nazorat 
savollari
87

Ma’ruza mashg‘ulotining texnologik haritasi
Faoliyat 
bosqichlari
Faoliyati mazmuni
o‘qituvchi
talaba
1-bosqich 
Kirish 
(10 minut)
1.1.   Mavzuni   nomi,   maqsadi,   o‘quv 
mashg‘ulotining   natijalari   e’lon   qilinadi. 
Ekranga   mavzuni   tuzilmaviy   mantiqiy 
chizmasini chiqaradi (1-ilova).
1.2. Mavzu rejasi bilan tanishtiradi (1-slayd).
Talabalar faoliyatini baholash mezonlari bilan 
tanishtiradi (2-slayd)
Tanishib 
chiqadilar
2-bosqich
Asosiy 
(60 minut)
2.1. Power point dasturi yordamida slaydlarni 
namoyish   qilish   va   izohlash   bilan   mavzu 
bo‘yicha asosiy nazariy jihatlarni tushuntirib 
beradi (2-ilova)
2.2.   Mavzuning   mazmunini,   mohiyatini 
shakllantirish   va   takomillashtirish   uchun 
umumiy tushuncha beradi (3-slayd)
2.3.   Faollashtirish   maqsadida   talabalarni   3 
guruhga   bo‘lib,   topshiriqlar   beriladi   va   shu 
asosda esse yozish topshiriladi (5-slayd)
Yozib oladilar
«Delfi»   texnikasi 
asosida
 
o‘z 
javoblarini format 
qog‘ozga 
yozadilar, 
muhokama 
qiladilar   va   o‘z 
mulohazalarini 
himoya   qilish 
uchun 
prezentatsiya 
qiladilar
3-bosqich 
Yakuniy
(10-minut)
3.1.   Mavzuni   umumlashtirib   xulosa   qiladi, 
faol   qatnashgan   talabalar   faoliyatini   tahlil 
qiladi.
3.3. Mustaqil ishlash uchun vazifa beradi
Savollar beradilar
yozib oladilar
1-slayd
1-ilova (4.1)
Mavzuning tuzilmaviy mantiqiy chizmasi
88
Mavzu rejasi
1. Tebranma harakat haqida ma’lumotlar
2. Mexanik tebranishlar va ularning turlari
3. Garmonik tebranma harakati
4. Rezanons hodisasi va uning amaliy ahamiyati

2-slayd
Тебраниш-
лар 
Табиат ва техникада
Тирик организмда
Планетамиз  аётида
ҳ
Механик тебранишлар
Электромагнит тебранишлар
Таърифи 
Резонанс  одисаси
ҳ
Тебранма 
аракат
ҳ
Тебранаёт-
ган реал 
система 
Физикавий 
табиати 
асосида
Гармоник 
тебраниш-
лар 
Тенгламалари 
Тезлиги, тезланиши
Гармоник тебранаётган моддий ну тани тўли  
қ
қ
энергияси
Сўнувчи тебранишлар
Мажбурий тебранишлар
Тербанаётган система
Асосий белгилари
Физик катталиклари
89

Talabalar faoliyatini baholash mezonlari
86-100 % 2 ball «a’lo»
71-85 % 1,7 ball «yaxshi»
55-70 % 1,4 ball «qoniqarli»
Baholash mezonlari
F.I.Sh.
Baho 
Mezonlar 
Bilim 
Follik 
Takliflar 
Jami ball
Ballar 
0,8
0,6
0,6
2
%
40
30
30
100
3-slayd
1-Rasm. Garmonik tebranishda siljish (x), tezlik (v) va tezlanish (a)
4-slayd
2-Rasm. So‘nuvchi tebranishlar
5-slayd
90

1-guruhga topshiriq
2-guruhga topshiriq
3-guruhga topshiriq
3-ilova (4.3)
Defi texnikasi
91
Ekspert varag‘i №1
1.
Tebranma harakat deb nimaga aytiladi?
2.
«Garmonik tebranishlar» mavzusida esse yozing.
Ekspert varag‘i №2
1. Fizikaviy tabiati asosida tebranishlar qanday bo‘ladi?
2. Quyidagi savolga «Ushbu mavzu bo‘yicha siz nimani bilasiz?» va 
«Nimani bilishni hohlaysiz» BBB jadvali asosida javob yozing.
Ekspert varag‘i №3
1. Qaysi   usul   yordamida   so‘nmaydigan   tebranishlarni   hosil   qilish 
mumkin?
2. Energiyaning   saqlanish   qonuni   asosida   garmonik   tebranayotgan 
sistemani to‘liq energiyasini ta’rifi va formulasini yozing.

Delfi texnikasi
Fikrlarning baholar yig‘indisi javdali
Guruh
Muqobil g‘oyalar
1-guruh
2-guruh
3-guruh
D
M
K
D
M
K
D
M
K
Ko‘paytma 
yig‘indisi
D – darajali baho
M – muqobil baho
K – ko‘paytma 
1 – eng yuqori ball
10 – eng past ball
4-ilova (4.4)
Дельфи техникаси.
Эссени 
энг 
яхши 
вариантини 
жамоада 
ба олаш 
ва 
танлаш 
ҳ
имконини беради.
Гуру нинг 
ар 
бир 
иштирокчиси 
ҳ
ҳ
му имлик  даражаси  бўйича  таклиф 
ҳ
этилган алътернативани та симлайди (1-
қ
жуда  му им,  Н-тача  му им)  шу  билан 
ҳ
ҳ
бирга натижа «ДМ»  аторига ёзилади
қ
Альтернативларнинг 
ар 
бири 
ҳ
ма буллик,  самарадорлик,  тежамлилик 
қ
даражаси  ёки  бош а  кўрсаткич  бўйича 
қ
10  баллик  тизимга  мувофи   ба оланади 
қ
ҳ
(1-энг  ю ори  балл,  10-энг  кичик  балл). 
қ
Шу билан бирга натижани «М»  аторига 
қ
ёзади
«Д» ва «М»  аторидаги натижалар 
қ
кўпайтирилади ва якуний натижа «К» 
аторига ёзилади
қ
Якуний ба олаш вара и тузилади. 
ҳ
ғ
Фикрларнинг ба олар йи индиси 
ҳ
ғ
жадвали тўлдирилади.)
92

BBB jadvali
Bilaman 
Bilishni hohlayman
Bildim
1
2
3
5-ilova (4.5)
BBB usuli asosida tarqatma materiallar
№
Tushuncha
Bilaman «+»
Bilmayman «-»
Bildim «+»
Bilaolmadim «-»
1.
Tebranishlar
2.
Tebranma harakatni fizikaviy tabiati
3.
Tebranishlarni kinematik kattaliklari
4.
Erkin tebranishlar
5.
So‘nuvchi tebranishlar
6.
Majburiy tebranishlar
7.
So‘nish koeffitsiyenti
8.
So‘nishning logarifm dekrementi
9.
Avtotebranishlar
10. Rezonans hodisasi va texnika
11. Rezonansni salbiy oqibatlari
4-mavzu. Mexanik to‘lqinlar. Tovush to‘lqinlari
5.1. Ma’ruza mashg‘ulotining ta’lim texnologiyasi
БББ жадвали
Биламан,
Билишни  о лайман
ҳ ҳ
Билдим
-  матн,  (мавзу,  бўлим) 
бўйича  тад и от  ишлари 
қ қ
олиб  бориш  имконини 
беради;
- 
тизимни 
муло аза 
ҳ
илиш, таркибга ажратиш 
қ
кўникмаларини 
ривожлантиради.
БББ  жадвалини  тузиш  оидалари  билан 
қ
танишилади. 
Якка 
тартибда 
(жуфтликда) расмийлаштирилади
уйидаги  саволга  жавоб  берилади: 
Қ
«Ушбу  мавзу  бўйича  сиз  нимани 
биласиз» 
ва 
«Нимани 
билишни 
о лайсиз?» 
(келгусий 
иш 
учун 
ҳ ҳ
тахминий асос яратилади)
Якка тартибда (жуфтликда) 
жавобларнинг 1-чи ва 2-чи устуни 
тўлдирилади
Муста ил равишда маъруза матнини 
қ
ў ийди (маърузани эшитади). 
қ
Жадвалнинг 3-устунини муста ил 
қ
(жуфтликда) тўлдиради)
93

Mashg‘ulot vaqti – 2 soat 
Talabalar soni: 40-70 gacha
Mashg‘ulot shakli
Tematik ma’ruza
Ma’ruza rejasi:
1.   Mexanik   to‘lqinlar.   Tebranishlarning   elastik 
muhitda tarqalishi.
2. To‘lqinning harakteristikasi. To‘lqin tenglamasi.
3. Tovushning tabiati. Tovush tezligi.
4. Akustik rezonans va uning qo‘llanilishi
5.   Ultratovush   va   infratovushlarning   servis 
sohalarida qo‘llanilishi
         O‘quv mashg‘ulotining maqsadi: mexanik to‘lqinlar va ularning fizik tabiati 
haqida bilimlar berish. Tovush tabiati, ultratovushlar va infratovushlarning amaliy 
ahamiyati va qo‘llanilishi haqida bilimlarni shakllantirish
Pedagogik vazifalar:
•
to‘lqinlar   va   ularni   tabiati   haqida 
umumiy tushuncha berish;
•
mavzuni fan, texnika va amaliyotda 
tutgan o‘rni;
•
akustika haqida tushuncha berish.
O‘quv faoliyati natijalari:
•
mavzuni maqsadi, vazifalari, o‘quv 
jarayonida   tutgan   o‘rnini   yoritib 
beradi;
•
mavzuni   tarkibiy   strukturasini 
tushuntiradi;
•
mexanik to‘lqinlarni interferensiya, 
difraksiya   hodisalarini   yoritib 
beradi;
•
akustikani   asosiy   tarmoqlarini 
ko‘rsatib,   mazmunini   yoritib 
beradi.
O‘qitish usullari
Ma’ruza, namoyish etish, savol-javob, aqliy hujum 
usuli
O‘qitish vositalari
Leksiyalar kursi, doska, kodoskop, slaydlar, 
tarqatma materiallar
O‘qitish shakli
 frontal, jamoaviy
O‘qitish shart-sharoitlari
texnik vositalardan foydalanishga va guruhlarda 
ishlashga mo‘ljallangan auditoriya
Monitoring va baholash
og‘zaki nazorat: savol-javob shakli, «Mexanik 
to‘lqinlar»ga Klaster tuzing