O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universisteti

 
1
Усмон Азим. Сайланма. Шарқ³ нашриѐт матбаа концерни. –Т.: 1995. 405-бет.
 

---

58 
Va erk senligingni bilmaganim-chun»
2
. 
Insonni poklash, olamni tozartirish, oq va qora ranglar 
zamiridagi ma‘nolar: ezgulik va yovuzlik o‗rtasidagi azaliy 
ziddiyatni ko‗tarib, uloqtirib tashlashga qodir kuch bormi? 
Bugun insoniyat ongini zabt etgan savol alomatiga qanday 
ma‘nolar singishgan? Muammo yechimi qanday? Olamni inson 
bolasi yaratgan yovuzliklardan saqlab qolish mumkinmi? Ana 
shu savolga javob izlab, «oxir zamon» alomati-yu zalolatlari 
haqida, 
gunohlarga 
burkangan 
kurrani 
shoir 
Bahrom 
Ro‗zimuhammad quyidagicha tasvirlaydi: 
«...ayni paytda taftish kuchi bois 
o‗z o‗qidan chiqib ketdi yer shari 
chiqib ketdi quyosh sistemasidan. 
ayni paytda tong ila tun 
ola bula shamoyilga kirdi 
zulmda o‗zgartirib rangu tusini 
oq olma pishayotgan chog‗ 
qorbo‗ron o‗ynab yurdi bolalar. 
yozga qo‗shildi qishning uch kuni. 
ayni paytda tug‗ilgan go‗dakning 
soch-soqoli oqardi birdan 
onasini emdi munkaygan chol. 
ayni paytda quyosh nurini 
qayga sochishni bilmay turdi-da 
kuydirib yubordi oyni daf‘atan...»
1
. 
2
Баҳром Рўзимуµаммад. Соялар суҳбати. Шеърлар тўплами. –Т.: Зарқалам нашриѐти. 2006. барча 
кўчирмалар шу тўпламдан олинди.
 

---

59 
Nega? Nima uchun? Bu savollarga shoir «Qarg‗algan» 
nomli she‘ri orqali javob qaytargan: 
Sen ulug‗ ibtidodan nariroqda bir qadam bosding 
Shu bois Allohning qahri keldi 
Payg‗ambar qarg‗adi seni 
Shaytoni Laindan-da battarroq bo‗lding 
biroq sening ruhiyatingni to‗ldirgan zavqu-shavq 
ikki dunyoda ham yo‗q faqat senda bor 
ey, abadiy yig‗i, ey abadiy kulgu, ey abadiy jimlik. 
Shoir sirli-sehrli dunyo sarhadlaridan-da nariroqqa, bu 
dunyo chegarasidan tashqariga «qarashga», idroki, o‗y-hayollari 
ila u tomonga «bir qadam tashlashga» botingan insonga shu 
gunohi uchun qarg‗ish yopishgan. Bu shakkoklik evaziga shoir 
qalb iztirobi-yu bezovta ruhning mangu azobiga duchor etilgan. 
Ammo insoniyat dardini kuylab yig‗lash, ezgulik nurlariga 
chulg‗angan olam go‗zalliklari-yu odam kulgusidan zavqlanish 
faqat shoirlarga nasib etmishdir. Ayni chog‗da, o‗z ojizligini tan 
olib, Olloh irodasiga bosh egib, abadiy «jimlik» sari inson sukuti 
ham olam-olam ma‘nolarni ifoda etadi. Bu xususiyat realistik 
tasvir uslubi bag‗rida yuzaga kelgan «yangilik» sifatida e‘tirof 
etilayotgan «o‗zbek modern she‘riyati» alohida estetik tamoyil 
ekanligini asoslaydi. Modern yo‗nalishidagi she‘rlar ijodkoru 
kitobxonning XXI asrdagi tabiiy ma‘naviy-ruhiy ehtiyojlariga 
monand yuzaga keldi. Bunday she‘rlar inson shaxsi va hayotini, 
uning ko‗ngil olamini ijodkorning tasavvurlar olami orqali 
kuzatish orqali har ikki olam uyg‗unligi yoki o‗zgachaligini 
anglash mumkin bo‗lgan ma‘nolarini tasavvur voqyeligiga 
1
Баҳром Рўзимуҳаммад. Соялар суҳбати. Шеърлар. –Т.: Зарқалам нашриѐти. 2006. 9-10-
бетлар.
 

---

60 
aylantirib (his-tuyg‗ular va idrok birligi) badiiy talqin qilish 
natijasidir. Ijodkorlarning bunday she‘rlari bir qarashda milliy 
she‘riyatimiz uchun noan‘anaviydek tuyuladi. Hijo, tuyuq va 
qofiyadan uzoq xalq jonli tiliga yaqin sarbast she‘rlarni bir 
o‗qishda tushunish qiyin, ammo har bir so‗z, har bir satr 
muayyan obrazli ifodaga, ramziy ma‘noga va ichki ohangga 
egaki, bu xususiyatlar shoir mahorati orqali betakror poetik 
manzaralar va badiiy umumlashmalar yaratilishiga asos bo‗lgan. 
Bunday she‘rlar o‗zi va o‗zgalar olamini yangi jihatlardan idrok 
etishga intilayotgan zamondoshimizning ma‘naviy-ruhiy 
ehtiyojlarini to‗la qondirmoqda. 
Jahon adabiyotiga xos «modernizm» va syurrealizm haqida 
so‗z yuritib, adabiyotshunos Andre Bretona quyidagilarni 
alohida ta‘kidlaydi: «Uning maqsadi og‗zaki, yozma yo istagan 
boshqa bir yo‗l bilan fikrning real amal qilishini ifodalashdir. 
Syurrealizm muayyan assosiativ shakllarning oliy realligiga 
ishonishga asoslanadi. Syurrealizmga qadar bu shakllarga 
beparvo qarab kelishgan. Syurrealizm xayolotning qudratiga, 
fikrning beg‗araz o‗yiniga, ishonchiga tayanadi. U boshqa Har 
qanday psixik mexanizmlarni uzil-kesil barbod qilib, hayotning 
asosiy muammolarini hal qilishda ularning o‗rnini egallashga 
intiladi»
1
. «Demak, - deb yozadi professor, Hakimjon Karimov 
Andre Breton qarashlariga tayanib: - syurrealistlar aqlga 
suyanadi, uning qudrati bilan ish ko‗radi. Chunki aql kuchigina 
odam va olam mohiyatini to‗g‗ri anglashga imkon beradi. 
Modernizmning yo‗nalishi va maqsadi ham shunda»
1
. Shoir 
Bahrom Ro‗zimuhammad esa masala mohiyatiga yanada 
chuqurroq kirib borib, modernizmni realizmga qarshi qo‗yib 
bo‗lmasligini asosli tarzda ta‘kidlaydi: «Modernizmni realizmga