O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi №2018 yil «Tasdiqlayman»

Dengizlari va orollari 
Dengizlar Tinch okean bo‘ylab bir xilda tarqalmagan. Mavjud bo‘lgan
dengizlarning barchasi deyarli okeanning g‘arbiy sohillariga to‘g‘ri keladi. Sharqsy 
kssmida Alyaska, Kaliforniya, Panama kabi qo‘ltiqlardan boshqa dengizlar yo‘q
Tabiiyki, dengiz va qo‘ltiqdarning" keng tarkdlishi ksrgoq chizikdarining 
murakkab tuzilishiga va okean sohillarining kuchli parchalanishiga bogliq.
Tinch okeanning shimoli-g‘arbiy va g‘arbiy kssmlarida Yevrosiyo‘ materigi 
qirg‘oqlari bo‘ylab Bering, Oxota, Yapon, Sariq, Sharqiy Xitoy, Janubiy Xitoy
dengizlari joylashgan. Ular asosiy akvatoriyadan tabiiy chegaralar vazifasini 
bajaruvchi Aleut, Kuril, Saxalin, Xokkaydo, Xonsyu, Kyusyu, Ryukyu, Tayvan,
Filippin va Kalimantan orollar tizimi orqali ajralib turadi. Bu dengazlar va orollar 
tizimi bir-biri bilan Tatar, Laperuza, Sugaru, Koreya, Tayvan, Balabak, Luson kabi
bo‘g‘ozlar orqali tutashgan. Ulardan tashqari okeanning g‘arbiy chekkasida 
Anadir, Shelixov, Lyaodun, Boxayvan, Bokva, Siam va boshqa ko‘rfazlar bor.
Avstraliyaning sharqiy qirg‘oqlari yaqinida Marjon, Fidji va Tasmaniya 
dengizlari joylashgan. Bu dengazlar okean akvatoriyasidan Solomon, Yanga
Gibrid, Fidji va Yanga Zelandiya orollar tizimi bilan chegaralangan. Katta Zond va 
Filippin arxipelaglari oraliqlarida vujudga kelgan bir nechta kichik dengizlar ham
mavjud. Bular Sulu, Sulavesi, Yava, Bali, Banda, Molukka, Seram va boshqalardir. 
Yangi Tayvan, Yangi Britaniya va Solomon orollari o‘rtaligida Solomon dengizi
joylashgan. Tinch okeaning g‘arbiy qismidaga dengazlarning geografik joylashishi 
materik va okean plitalarining uzaro tuknashib turgan zonasiga to‘g‘ri keladi.
Dengazlarning aksariyat kdsmi shelfda tashkil toptan bo‘lib, ularning o‘rtacha 
chuqurliga 100-200 m dan oshmaydi. Tinch okeandagi yirik dengizlar ichida
Filippin dengazi o‘rtacha katta chuqurlikka ega ekanliga bilan ajralib turadi. U 

---

---

hamma tomondan Ryukyu (Nansey), Filippin, Karolina, Mariana va Nampo orollar

tizimi bilan o‘ralgan. 
Tinch okeanning janubiy qismida, Antarktida sohillarida Somoa, Ross,
Amundsen, Bellinsgauzen dengizlari va Zalsberger; Rigli, Ronne, Margarita 
qo‘ltiqlari bor. Ular okeanning boshqa dengaz va qo‘ltiqlaridan organik hayoti ham
rivojlanganliga,.suvining haroratini pasayishiga va muz qoplamining davomiyliga 
bilan farq qiladi.
Okeanning harkterli xususiyatlaridan yana .biri uning asosiy akvatoriyasida 
mayda orollar guruhining juda ham ko‘p tarqalganligidir. Bular Gavay, Marshall,
Layn, Tuamatu, Fidji, Gilbert, Feniks, Samoa, Kuk va boshqa orollar tizimidir. 
Binobarin, Tinch okeanda yirik va mayda orollar boshqa okeanlarga nisbatan juda
keng tarqalgan bo‘lib, umumiy soni 10 mingdan ortadi. Ular kelib chiqishiga ko‘ra 
materik vulkan va marjon orollariga bo‘linadi.