O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi №2018 yil «Tasdiqlayman»
Yüklə 3,31 Mb.
|
|
Foydali qazilmalari
Afrika kontinenta turli xil kimmatbaho tabiiy boyliklarni o‘z zaminida asrab yotgan ulkan xazinadir. Bu yerdagi qazilma boyliklarnish ko‘pchiligi dunyodagi eng yirik konlardan hisoblanadi. Ularning geografik tarqalishi va hosil bo‘lishi materikning geologik tuzilishiga hamda uning rivojlanish tarixiga bog‘liq. Afrikada magmatik jinslarning keng tarqalishi rudali foydali qazilmalarning serob bo‘lishiga sabab bo‘lgan. Ular yer po‘stining tektonik yoriqlari va uzillalari orqali oqib chiqqan magmatik jinslarda hosil bo‘lgan, Sharqiy va Janubiy Afrikadagi foydali qazilmalarning aksariyati ochiq usul bilan qazib olinadi, chunki bu yerdaga rudali qadimga kristall jinslar yer yuzasiga yaqin yotadi. Afrikaning asosiy qazilma boyliklari kembriydan oldin va kembriy davrida hosil bo‘lgan. Jumladan olmos, oltin, uran rudasi, xromit, mis, temir rudasi, boksit, qalayn, polimetall konlari kembriydan oldingi magmatik jinslar tarkibida uchraydi. Afrika olmos qazib chiqarishda dunyoda birinchi o‘rinda turadi. Kapitalistik dunyoda qazib chiqariladigan olmosning 98% ga yaqini Afrika hududidan olinadi. Olmosdan qimmatbaho toshlar tayyorlanibgina qolmasdan, undan sanoatda ham keng foydalaniladi. Afrikada magmatik yo‘l bilan paydo bo‘lgan foydali qazilmalardan tashqari cho‘kindi yo‘l bilan hosil bo‘lgan tabiiy boyliklar ham qo‘pchilikni tashkil etadi. Materikning pastqam, cho‘kindi jinslar to‘plangan joylarida toshko‘mir, neft, tabiiy gaz, marganes rudalari, tuzlar, fosforitlar keng tarqalgan. Materikning shimoliy qismida Atlantika okeani sohilidan Qizil dengiz sohiligacha cho‘zilgan keng maydonda katta zahiraga ega bo‘lgan fosforit konlari ko‘p tarqalgan. Sahroi Kabirning Jazoirga qarashli qismida va Liviyada neft va gaz konlari, Marokashda margarnes rudalari, Jazoir va Tunisda temir, qo‘rg‘oshin va rux konlari mavjud. Rodeziyada oltin konlari, Gvineyada boksit konlari, Ganada marganes rudasi, boksit va oltin konlari, Nigeriyada kumush va kolumbit konlari hamda Marokashda kobalt va polimetall konlari bor. Markaziy Afrikaning mis mintaqasi kembriy davrida hosil bo‘lgan magmatik jinslar orasida ko‘p uchraydi. Bu mintaqada keng tarqalgan mis konlaridan tashqari uran rudasi, kobalt, rux konlari, Janubi-G‘arbiy Afrikada berilliy, vanadiy va litiy konlari uchraydi. Janubiy Afrika materikning boshqa regionlariga nisbatan foydali qazilmalaga ancha boy. Bu yerda olmos, uran rudasi, kumush, xromit, marganes, temir rudalari, titan-magnetit, korund, flyuorit, surma, toshko‘mir, asbest va boshqa konlar keng tarqalgan. Shimoliy Afrikada va Gvineya ko‘ltig‘i sohillarida katta neft konlari ishlab turibdn. Atlas tog‘larida, Atlantika okeani sohillarida cho‘kindi jinslardan hosil bo‘lgan temir rudalari bor. Liviyada kaliy tuzi kazib olinadi. Atlas burmali tog‘larining sinklinal zonalarda neft va fosforit konlari bor. |