O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi sh. Dj. Ergashxodjaeva strategik marketing toshkent – 2019

-saqlash: tovarlarning ularni xarid qilish yoki ulardan foydalanish paytida
mavjud bo‘lishini ta’minlash bilan bog‘liq har qanday amallar;
-saralash: tovarlarning iste’mol vaziyatlariga moslashtirilgan maxsus va yoki
bir-birini to‘ldiruvchi to‘plamini tashkil qilish bilan bog‘liq har qanday amallar;
-aloqa o‘rnatish: xaridorlarning ko‘psonli va uzoqda joylashgan guruhlari
bilan murojaat qilishni engillashtiruvchi har qanday amallar;
-axborot: bozor ehtiyojlari va raqobatli ayirboshlash shartlari haqidagi
bilimlarni oshiruchi har qanday amallar.
Bu asosiy funksiyalarni bajarishdan tashqari vositachilar xaridorlarlarga yaqin
joylashganliklari, ish vaqtining qulayligi, tez etkazib berish, xizmat ko‘rsatish,

---

---

157

kafolatlar berish imkoniyati mavjudligi tufayli qo‘shimcha xizmatlar ko‘rsatadilar.
SHunday qilib, sotishning iqtisodiyotdagi roli ne’matlarning taklif holati bilan ne’mat
va xizmatlarga bo‘lgan talab bosqichida zarur bo‘lgan holati o‘rtasidagi
nomutanosibliklarni bartaraf qilishdan iboratdir.

8.1-rasm. Tovar harakati va taqsimot kanallarining turlari 

Taqsimot oqimlari. Ko‘rib chiqilgan funksiyalarning bajarilishi ayirboshlash
jarayoni qatnashchilari o‘rtasida bir-biriga qarama-qarshi tomonlarga yo‘nalgan
tijoriy oqimlarning paydo bo‘lishiga olib keladi. Sotish kanalida hammasi bo‘lib besh
xil turdagi oqimlarni ajratish mumkin:
-egalik huquqlari oqimi: tovarlarga egalik huquqining bir tashkilotdan boshqa
tashkilotlarga o‘tishi;
-jismoniy oqim: tovarlarning ishlab chiqaruvchidan vositachilar orqali
pirovard iste’molchiga tomon ketma-ket jismoniy ko‘chib o‘tishi;
-buyurtmalar oqimi: xaridorlar va vositachilardan tushayotgan va ishlab
chiqaruvchilarga yuborilayotgan buyurtmalar;