O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi sh. Dj. Ergashxodjaeva strategik marketing toshkent – 2019

qoniqish hosil qilgan yoki qilmaganligini tekshirish, ishlab chiqaruvchiga taklifni
ularga moslashtirishga imkon beradi.
7. Tovarlar foydalanilgandan yoki iste’mol qilingandan so‘ng arizalar yoki 
baholar yakka va uyushgan (konsyumerizm) xaridorlar tomonidan o‘z-o‘zidan
tarqatiladi.
Kichik
bozorlarda
ayirboshlash
jarayoni
ishtirokchilari
o‘rtasidagi
kommunikasiya o‘z-o‘zidan sodir bo‘ladi. Katta bozorlarda esa ishtirokchilar
o‘rtasida jismoniy va ruhiy masofa katta bo‘lib, bunday sharoitda kommunikasiyani
maxsus tashkil qilish kerak bo‘ladi.
Marketing, ayniqsa, strategik marketing xo‘jalikning bozor tizimida muhim
iqtisodiy rol o‘ynashi lozim. Bunga sabab nafaqat strategik marketingning talab va
taklifni samarali birlashtirishi, balki iqtisodiy taraqqiyotning quyidagi bosqichlardan
iborat siklini ishga tushirishdir:
-strategik
marketing
qondirilmagan
ehtiyojlarni
topadi
va
ularga
moslashtirilgan tovarlarni ishlab chiqadi;
-operasion marketing esa bu yangi tovarlarga bo‘lgan talabning kuchayishiga
olib keladigan ishlar rejasini amalga oshiradi;
-o‘sib borayotgan talab xarajatlarning kamayishiga va natijada narxlarning
pasayishiga olib keladi, shu tufayli bozorga xaridorlarning yangi guruhlari jalb
qilinadi;
-bozorning bunday kengayishi yangi investitsiyalarni jalb qiladi, bu
investitsiyalar esa ko‘lam hisobiga tejashga va takomillashtirishga yoki yangi
tovarlarni ishlab chiqishga imkon beradi.

---

---

26

1.4. Marketingni ustuvor rolining o‘zgarishi 

Bozor raqobati sharoitida kommunikasiya va ayirboshlashni amalga oshirish

nuqtai nazaridan qaraganda, hozirda kuzatilayotgan yuksalishga qaramay, marketing
faoliyatining yangi turi emasligi shubhasizdir, chunki u har doim ham mavjud bo‘lib
kelgan va erkin ayirboshlashga asoslangan har qanday tuzimda ham u yoki bu tarzda
ko‘rib chiqilgan vazifalarni o‘z ichiga oladi.
Firmaning marketing funksiyasini barpo etish, so‘ngra uni kuchaytirish
zaruratining yuzaga kelishiga texnologik, iqtisodiy va raqobat muhitlarining
murakkabligi sabab bo‘ldi. Marketingning bugungi kundagi rolini yaxshiroq anglab
olish uchun ushbu evolyusiyaning tarixini ko‘rib chiqish qiziqarlidir. Bu erda uch
bosqichni ajratib olish mumkin, ularning har biri marketingning ustuvor maqsadi
bilan tavsiflanadi: passiv marketing; tashkiliy marketing; faol marketing.