O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti
Yüklə 1,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
"Mafkuraviy kurash" tushunchasi turli g‘oyaviy qarashlar, yondashuvlar, xilma-xil
maslak va maqsadlarga ega ijtimoiy subyektlar o‘rtasida yuzaga keladigan, qarama-qarshilikka asoslangan munosabatni ifodalaydi. U yangi, shakllanayotgan g‘oyalar bilan o‘z «vazifasini» bajarib bo‘lgan mafkura yoki uning qoldiqlari o‘rtasidagi munosabat shaklida ham sodir bo‘lishi mumkin. Shu bilan birga, mafkuraviy kurash muayyan g‘oyalarni singdirish yoki himoya qilish jarayonini ham anglatadi. Mafkuraviy kurashning manbaini o‘z mazmun-mohiyatiga ko‘ra, bir-biridan farqlanuvchi turli g‘oyaviy qarashlar sohiblarining manfaatlari o‘rtasidagi ziddiyatlar tashkil etadi. Demak, mafkuraviy kurash sodir bo‘lishi uchun turli ijtimoiy subyektlar mavjudligining o‘zi yetarli emas. Bunday kurash ularning manfaatlari bir-biridan farqlanuvchi g‘oyaviy shakl kasb etgan, sodda qilib aytganda, mafkuraviy ziddiyat mavjud bo‘lgandagina real xarakter kasb etadi. Shundagina mafkuraviy jarayonlar jamiyat rivojlanishini ta’minlashning zaruriy sharti sifatida o‘zligini namoyon qiladi. Kishilar, ijtimoiy guruhlarning bir-biridan farqlanuvchi ehtiyoj va 27 Karimov I.A. O‘zbekiston XXI asr 6o‘sag‘asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari // Xavfsizlik va barqaror taraqqiyot yo‘lida. T.6. -T.: O‘zbekiston, 1998. -B.160. manfaatlarini ro‘yobga chiqarish imkoniyati paydo bo‘ladi. Mazkur holatlar biron-bir jamiyat yoki davlat yangilanayotganida, bir bosqichdan boshqasiga o‘tayotganida yaqqol namoyon bo‘ladi. Bunday holda mafkuraviy kurash quyidagicha yo‘nalishlarga ega bo‘lishi mumkin: 1) o‘z umrini o‘tab bo‘lgan, yangi zamon talablariga javob bera olmay qolgan mafkura, g‘oyalar tizimi yoki g‘oyaviy-mafkuraviy tamoyillarga qarshi faoliyat; 2) muayyan millat, jamiyat va davlat uchun begona hamda yot bo‘lgan, chetdan turib, turli maqsadlarda, xilma-xil vositalar orqali joriy etishga harakat qilinayotgan g‘oya va mafkuralarga nisbatan amalga oshiriladigan harakat, chora-tadbirlar majmui; 3) asl maqsadlari xalq va jamiyatning umumiy manfaatlariga zid bo‘lib qolgan ichki kuchlar, konservativ subyektlarga xos g‘oya va mafkuraviy qarashlarga qarshi kurash; 4) yangi jamiyat va yangi davlat barpo etish, hayotda tub o‘zgarish va islohotlarni amalga oshirishga xizmat qiladigan g‘oyalar hamda mafkuraviy tizim shakllanishi uchun olib boriladigan faoliyat va boshqalar 28 . Muayyan guruh, xalq, jamiyatni mafkuraviy ta’sir doirasiga tortishni asosiy maqsad qilib olgan g‘oyaviy kurash tamoyillari hamda ularni turli yo‘llar va usullar bilan amalga oshirishga urinishlar hamma vaqt bo‘lgan. Tarixga nazar tashlasak, bu jarayon jamiyat rivojlana borishi bilan birga chuqurlashib, keng qamrovlilik kasb etib borganini ko‘ramiz. Masalan, hozirgi davrda mafkuraviy kurash o‘zining qator xususiyatlari bilan ajralib turishini ko‘rish mumkin. Eng avvalo, mafkuraviy kurash va o‘zgalarga g‘oyaviy ta’sir o‘tkazish jarayoni tezkor va katta shiddat bilan kechayotganini qayd etish zarur. Bu shiddatlilik muayyan mafkuraviy qadriyatlarni yashin tezligida ommalashtirish, tarqata olish imkoniyatini yaratgan, Yer yuzining turli burchaklarida dunyoga kelayotgan g‘oyalarni millionlar dunyoqarashining uzviy qismiga aylantirayotgan matbuot, radio, televideniye, Internet kabilarning taraqqiyoti tufayli sodir bo‘lmoqda. Shu bilan birga, mafkuraviy kurash jarayoni oldingidan ham keng qamrov kasb etib bormoqda. Bu jarayonga ijtimoiy hayotning barcha sohalari, aholining turli qatlamlari tortilganida yaqqol ko‘rinadi. Bu jarayon shunchalik kuchliki, bugungi kunda dunyo hududining biror-bir joyini mafkuraviy ta’sirdan tashqarida tasavvur qilish qiyin. Bunday sharoitda milliy xavfsizlikni ta’minlash, uning turli yo‘llari, vositalari va usullari imkoniyatlaridan foydalanish muhim ahamiyatga ega. Mafkuraviy jarayonlar globallashuvi sharoitida shaxs, millat, jamiyat, davlatni xilma-xil shakllarda namoyon bo‘ladigan g‘oyaviy kurash va tajovuzlar ta’siridan himoyalash, sodda qilib aytganda, mafkuraviy xavfsizlikni ta’minlash dolzarb masalalardan biri hisoblanadi. Bu esa, o‘z navbatida, jamiyat ma’naviy hayotida bo‘shliq paydo bo‘lishining oldini olish, ezgu maqsadlarga xizmat qiladigan g‘oyalar tizimini shakllantirish, uni muttasil mustahkamlab borish, fuqarolarda mafkuraviy immunitetni shakllantirish nuqtai nazaridan ham muhimdir. Hozirgi vaqtda ko‘z o‘ngimizda dunyoning geopolitik, iqtisodiy va ijtimoiy, axborot-kommunikatsiya manzarasida chuqur o‘zgarishlar ro‘y berayotgan, turli mafkuralar tortishuvi keskin tus olayotgan bir vaziyatda, barchamizga ayonki, fikrga qarshi fikr, g‘oyaga Yüklə 1,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|