O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “ ijtimoiy fanlar

 
5-MAVZU: QONUN USTUVORLIGI - FUQAROLIK JAMIYATINING MUHIM OMILI 
Reja: 
1.
 
Qonun ustuvorligi tushunchasi va uning mohiyati.
2.
 
Qonun ustuvorligini ta’minlovchi asosiy shartlar.
3.
 
Jinoiy jazolarni liberallashtirish – qonun ustuvorligining muhim sharti.
4.
 
Qonun ustuvorligi tamoyilining O‘zbekistonda fuqarolik jamiyati qurilishidagi 
ahamiyati. 
5.
 
Qonun ustuvorligi inson huquq va erkinliklari kafolati
Qonun ustuvorligi tushunchasi va uning mohiyati 
 
Demokratik huquqiy davlat va erkin fuqarolik jamiyatini barpo etish – O‘zbekistonning pirovard 
maqsadidir. O‘zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti Islom Karimov ta’kidlab o‘tganidek: “Biz 
shunchaki demokratik jamiyat emas, demokratik odil jamiyat qurmoqchimiz... Adolat va haqiqat g‘oyasi 
83 
Каримов И.А. Юксак маънавият – енгилмас куч. – Т.: Маънавият, 2008. – 38 б. 

---

95 
ijtimoiy hayotimizning barcha sohalarini qamrab olmog‘i darkor. Adolat va haqiqat g‘oyasi qonunchilik 
faoliyatimizning zamini, bosh yo‘nalishi bo‘lmog‘i shart”
84
. 
Darhaqiqat, adolat tushunchasi bilan qonun ustuvorligi tushunchasi bir-biri bilan chambarchas 
bog‘liq. Prezidentimiz ta’kidlaganidek, qabul qilinayotgan qonunlarimiz zamirida adolat yotishi darkor. 
Adolatga asoslangan qonunlarning hayotga tatbiq etilishi adolatning tantana qilishiga olib keladi.
Demokratik jamiyatning eng muhim belgilaridan biri - jamiyat a’zolarining qonun oldida 
tengligining, Konstitutsiya va qonunlarning tengligining ta’minlanganligidir. SHuningdek, Konstitutsiya 
va qonunlarning pirovard maqsadi inson, uning huquq va erkinliklarini ta’minlashdan iborat bo‘lmog‘i 
lozim.
“Qonun ustuvorligini ta’minlash, shaxs, oila, jamiyat va davlatning huquq va manfaatlari 
muhofazasini kuchaytirish, aholining huquqiy madaniyati va huquqiy ongini oshirish, fuqarolarni 
qonunga bo‘ysunish va hurmat ruhida tarbiyalash – bu rivojlangan bozor iqtisodiyotiga asoslangan 
chinakam demokratik, huquqiy davlat va erkin fuqarolik jamiyati qurishning nafaqat maqsadi, balki uning 
vositasi, eng muhim sharti hisoblanadi”
85
. Huquqiy davlatning muhim belgisi – jamiyat hayotida 
chinakam qonun ustuvorligini ta’minlash - har qanday davlat uchun, xususan huquqiy davlat qurish 
yo‘lidan borayotgan O‘zbekiston uchun ham juda muhimdir.
Qonun ustuvorligining mohiyati O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining III bob, 15- va 16-
moddalarida belgilab qo‘yilgan. Konstitutsiyaning 15-moddasiga muvofiq, “O‘zbekiston Respublikasida 
O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi va qonunlarning ustunligi so‘zsiz tan olinadi.
Davlat, uning organlari, mansabdor shaxslar, jamoat birlashmalari, fuqarolar Konstitutsiya va 
qonunlarga muvofiq ish ko‘radilar” deyilgan.
Qonun ustuvorligi tushunchasining mohiyati Birinchi Prezidentimiz Islom Karimovning bir qator 
asarlarida chuqur tahlil qilingan.