O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti

uch asosiy 
omilga bog’liq:
1) so’zga eotibor bilan munosabatda bo’lish, o’quvchilarning ko’p mutolaa 
qilishi, atrofidagi kishilarning to’g’ri va ifodali nutqi, yaoni nutqiy sharoit; 
2) bolalarning nutqiy tajribasi qanday tashkil etilishi;
3) nutq o’stirishda o’qituvchining til nazariyasiga, grammatikaga, 
leksikologiya va stilistika elementlariga asoslanish ko’nikmasi. 
Savol va topshiriqlar: 
1. O’quvchilar nutqini o’stirish sohasida maktab va o’qituvchi oldiga qo’yilgan 
asosiy vazifalarni ayting. 
2. Boshlang’ich sinf o’quvchilaridan biri nutqining asosiy xususiyatlarini 
tekshiring. 
3. Maktabda lug’at ustida ishlashning asosiy yo’llarini tushuntiring. 
4. «Lug’at ustida ishlashda o’quvchilarning bilish faolligi va mustaqilligini 
oshirish» mavzusida axborot tayyorlang. 
5. Izohli lug’atlar, sinonimlar, antonimlar, frazeologik lug’atlardan foydalanib, 
I, II, III, IV sinf uchun ikkitadan leksik mashq tuzing. 
6. Boshlang’ich sinflarda sintaktik ishlar haqida gapiring.
7. Fe’llarda shaxs-son va zamonni o’rganishga bog’liq holda so’z birikmasi 
ustida ishlashga oid bir necha mashq tayyorlang. 
8. «Ot» mavzusini o’rganishga bog’liq holda gap ustida ishlashga doir to’rtta 
mashq tayyorlang. 
9. Bog’lanishli nutqni o’stirish jarayonida o’quvchilarda hosil qilinadigan 
asosiy ko’nikmalarni ayting. 
10. «O’quvchilar bog’lanishli nutqini o’stirishda namunaviy matnning o’rni» 
mavzusida axborot tayyorlang. 

---

648 
11. Hikoya tarzidagi matnni og’zaki qisqartirib yoki tanlab qayta hikoyalashga 
bag’ishlangan dars ishlanmasini tayyorlang. 
12. III sinf «O’qish kitobi»dagi hikoyalarning biridan foydalanib, ijodiy qayta 
hikoyalash uchun matn tuzing.
13. IV sinf o’quvchilari yozgan bayon matnini tahlil qilish chizmasini tuzing 
va shu asosda bir o’quvchi bayonini tahlil qiling. 
14. Tabiatni kuzatish asosida yoziladigan inshoga tayyorlanish va uni o’tkazish 
bosqichlarini tushuntiring. 
15. Bir o’quv yili davomida insho va bayon o’tkazish rejasini ishlab chiqing. 
16. O’quvchilar daftarini tekshiring va nutqiy xatoning har biriga misol 
tanlang. Xatoning kelib chiqish sababini va uni bartaraf qilish yo’llarini tushuntiring. 
17. Nutqiy xatolar ustida ishlash darsining bir qismi (20-25 min.) rejasini 
tuzing. 
18. O’zingiz ilgari yozgan matnni tahrir qilib, tuzatishlaringizni sanang va xato 
turlarini ayting. 
19. O’quvchilarning og’zaki va yozma nutqini o’stirishdagi muvaffaqiyatga 
erishishning uch omilini misollar bilan tushuntiring.