O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti

“zangori, zumrad, malla, jigarrang, yo’l-yo’l, 
qo’ng’ir, lojuvard, bo’z, alvon, malla-lojuvard, nimrang, olachipor, ola-zangor, 
targ’il, chipor, moviy,ola-bula,moshrang, sarg’ish-ko’kish“
kabi rang bildiruvchi 
sifatlar qo’llanganki, ularning ma`nosini o’quvchilardan so’raganimizda aniq aytib 
bera olmadilar. 
Zumrad,
yashil yaproqlar 
SHovullaydi bog’larda. 
(Q.Ota. 1-sinf, “Ona tili“, 67- bet) 
Osmon tiniq, 
zangori,
 
Kulgan yurtim jamoli. 
(H.Rahmat. 1-sinf, “Ona tili“, 11- bet) 
Usti 
yo’l-yo’l
, sariq, ko’k, 
Beqasamga o’xshaydi. 
(G’.G’ulom. 2-sinf, “Ona tili“, 98- bet) 
Barglarning umri qisqa ekan. Kuz kelishi bilan 
qo’ng’ir
 
tusga kirib, daydi 
shamolning hamlasiga dosh berolmay to’kilisharkan. (L.Mahmudov. “Ona tili“. 4-

---

480 
sinf. 116-bet.)Yuqoridagi misollarda o’quvchilar ma`nosini bilmaydigan 
“zumrad, 
zangori, yo’l-yo’l“ 
rang bildiruvchi sifatlar qo’llangan Ularning ma`nosini 
o’quvchilar qaytarzda tushunganliklari aniqlanishi va tushuntirilishi zarur. 
“Zumrad“
– “och yashil tusli tosh“, she’rda daraxt yaproqlarining rangini “och 
yashil tusli yaproqlar“ni bildirib kelgan. 
“Zangori“
– yashil bilan ko’k o’rtasidagi rang, och havorang“ ma`nosini 
bildiradi. 
“Yo’l-yo’l“
– “oq-qora va boshqa chiziqli rang“ ma`nosini bildiradi. 
“Qo’ng’ir“
– “qora-sariq rang“, “to’q mala“, “qoramtir“, “to’q kulrang“ 
ma`nosini bildiradi. (Qo’ng’ir“ – to’q jigarrang o’rdak nomi) 
Yuqoridagi kabi rang bildiruvchi sifatlar ma`nosi boshlang’ich sinfda izohlashni 
va ulardan foydalanishga o’rgatishni taqozo etadi.Rang bildiruvchi sifatlarning 
ma`nosini rang ko’rinishi orqali ko’rsatish va rang nomini aytib, aralash berilgan 
rangli qog’ozlar ichidan topib ko’satish, shu rangdagi narsalarni: hayvonlar, qushlar, 
o’simliklar va boshqa narsalarni topib aytish, tasvirlab berish kabi ish turlari yaxshi 
samara beradi. 
O’quvchilarning diqqatini rang bildiruvchi sifatlarga qaratishda, ularning 
nutqdagi ahamiyatini anglatishda topishmoq janri juda qo’l keladi. CHunki uning 
javobini topishda rang bildiruvchi sifatlar yordam beradi. Masalan: 
Ko’ylagi qavat-qavat 
Tugmalari yo’q faqat. 
Ustida 
yashil
to’ni, 
Yoz-u qish yechcmas uni. 
3-sinf “O’qish kitobi“da bunday rang bildiruvchi so’zlar juda ko’p uchraydi. 
O’qituvchi asar matni ustida ishlaganda, “Matndan rang bildiruvchi so’z(sifat)larni 
toping. Uning qanday rang ma`nosini bildirayotganini ayting“ kabi topshiriqlar 
asosida rang bildiruvchi sifatlar ustida mustaqil ishlarni tashkil etishni yuqoridagi 
maqsadni amalga oshirishda yaxshi samara beradi. Mazkur darslikdagi misollarga 
murojaat qilamiz: 
Gul-loladay tojlari 

---

481 
Qayrilib qoshga tushgan. 
Yurishar gala-gala, 
Oq ,