Zid ma`noli so’zlar ustida ishlash
Qarama-qarshi, zid ma`no bildiradigan so’zlar zid ma`noli so’zlar (antonimlar)
deyiladi. Antonimlar belgi bildiradigan so’zlarda ko’p uchraydi. Antonimik
munosabat so’z bilan frazeologik birlik (iborA.orasida ham bo’ladi (
yalqov -
yuragida o’ti bor
kabi).
Boshlang’ich sinf o’quvchilari antonimlar bilan amaliy tanishtiriladi.
Antonimlar ustida ishlash matndan antonimni topishdan boshlanadi, keyin maxsus
mashqlar ishlatiladi:
1. Berilgan so’zlarga antonim tanlash.
Otni o’tganda:
azob - ... , do’stlik - ...,
oq - ..., yoshlik - . ..
, sifatni o’tganda:
dangasa - ... , anqov - ... , rostgo’y - ... , dono
- ... , kasal - ... ,
fe’lni o’tganda:
kasallandi
- ... ,
yondi
- ... ,
boshladi
- ... kabi beriladi.
O’quvchilar berilgan otga
rohat, dushmanlik, qora, qarilik;
sifatga
mehnatkash,
hushyor, yolg’onchi, nodon, sog’
; fe’lga
sog’aydi, o’chdi, tugatdi
antonimlarini
tanlab, jufti bilan yozadilar.
2. Zid ma`noli so’zlarni qatnashtirib gap tuzish.
Bunda o’qituvchi antonim
tanlab gap tuzish uchun so’z beradi, o’quvchilar berilgan so’zga antonim tanlaydilar
va ularni qatnashtirib gaplar tuzadilar.
3. Berilgan gapga antonim topib qo’yish.
O’qituvchi “
To’g’ri odam
... so’zdan or qilur. Yosh kelsa ishga, ... kelsa oshga. Yaxshi gap -
moy, ... gap - loy. Gapni oz so’zla, ishni ... ko’zla”
kabi gaplar beradi, o’quvchilar
gap mazmuniga mos antonim topib, gapni o’qiydilar (yoki yozadilar).
O’quvchilar lug’atinn ma`nodosh va zid ma`noli so’zlar bilan boyitish o’z
fikrini aniq, ravon va ifodali bayon etishga yordam beradi.
Dostları ilə paylaş: |
