O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti

1. Narsalarnpng mavzuga tegishli guruhini tuzish:
ust kiyimlar (
ko’ylak, 
kostyum,
. . .) va oyoq kiyimlar 
(botinka, tufli, .. )
; uy hayvonlari va yovvoyi 
hayvonlar kabi. Bunda bolalar 
«Bu nima?»
so’rog’iga javob berishga o’rgatiladi: 
Bu 
n i m a?
- Avtobus. Avtobus nima? - Mashina.
2
. Bir turdagi narsalarni sanab ko’rsatish va umumlashtiruvchi bir so’z 
bilan nomlash.
Masalan,
stol, stul, shkaf
larni bir so’z bilan qanday nomlash 
mumkin? 
(Mebelь) 
3. Berilgan narsalardan bir guruhga kirmaydiganlarini ajratish.
Masalan, 
qalam, pero, chizg’ich, o’chirg’ich, stul
ko’rsatiladi, o’quvchilar o’quv qurollarini 
ajratadilar, 
stul
o’quv quroliga kirmasligini, mebelь ekanini aytadilar. 
Bunday mashq o’yin tariqasida o’tkazilishi ham mumkin: ma`lum so’zlar 
berilib, ortiqchasini topish va nima uchun ortiqcha ekanini tushuntirish talab etiladi: 
qaldirg’och, chumchuq, mushuk, musicha. 
4. Predmet nomlari va belgi bildirgan so’zlarni guruhlarga ajratish.
Bunda 
so’zlar 
choynak, tesha, bolta, piyola, arra, tarelka
kabi aralash beriladi. O’quvchilar 
guruhlab, 
idishlar nomi: choynak, piyola, ... ; ish qurollari nomi: tesha, bolta, ... 

---

613 
kabi yozadilar. Narsa belgisini bildirgan so’zlar ham aralash beriladi, bolalar to’rt 
guruhga (rang, maza, shakl, xususiyat) ajratadilar. 
5. Qarama-qarshi qo’yish bilan umumlashtirish: 
qaldirg’och, chumchuq, 
bulbul 
− qushlar,
 tovuq, xo’roz, kurkalar-chi? (Parrandalar.) 
Mantiqiy mashqlar sermazmun bo’lishi, o’quvchilarning tajribasi bilan 
bog’lanishi, ularni to’g’ri fikrlashga o’rgatishi, bilimlariga aniqlik kiritishi va 
tartibga solishga xizmat qilishi lozim. Bunday mashqlardan o’rni bilan boshqa 
darslarda ham, o’qish va grammatika darslarida ham foydalaniladi.