O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “Biznes va tadbirkorlik” kafedrasi

16-chizma. Keyns xochi (Keynsning makroiqtisodiy muvozanat modeli) 
Milliy ishlab chiqarishning muvozanat holati (Y0), yalpi xarajatlar 
komponentlarining har birining (iste’mol, investitsiya, davlat xarajatlari yoki sof 
eksport) o’zgarishi natijasida tebranishi mumkin. Ushbu tarkibdagi birorta 
omilning miqdorining o’sishi rejalashtirilgan xarajatlar egri chizig’ini yuqoriga 
suradi va aksincha kamayishi pastga surilishga olib keladi. 
7.3. Avtonom xarajatlar multiplikatori 
Avtonom xarajatlarning har qanday o’sishi, ya’ni ΔA = Δ (a+I+G+Xn)
multiplikator samarasi hisobiga yalpi daromadlarning ko’proq miqdorga (ΔY)
oshishiga olib keladi.

---

74 
Avtonom xarajatlar multiplikatori muvozanatli YaIM o’zgarishning avtonom 
xarajatlarning har qanday komponenti o’zgarishiga nisbatini ko’rsatadi: µ = ΔY 
/ΔA: 
Bu erda: µ - avtonom xarajatlar mul’tiplikatori; 
ΔY – muvozanatli YaIMning o’zgarishi; 
ΔA – avtonom xarajatlarning Y o’zgarishiga bog’liq bo’lmagan o’zgarishi. 
Mul’tiplikator - yalpi daromadlar avtonom xarajatlarning dastlabki o’sishi 
(kamayishi)dan necha marta ortiq o’sganligini (kamayganligi) ko’rsatadi.
Avtonom iste’mol ΔS
A
miqdorga o’ssa, bu yalpi xarajatlar va daromadlar (U) 
ning o’sha miqdorda o’sishiga olib keladi. Bu esa, o’z navbatida iste’molning 
ikkinchi marta (daromadlar oshishi hisobiga) MRS x ΔS
A
miqdorda o’sishiga olib 
keladi. Keyinchalik yalpi xarajatlar va daromadlar MRSxΔS
A
miqdorda yana 
o’sadi. Shunday qilib, «daromad-xarajat» ko’rinishidagi doiraviy aylanish bo’yicha 
jarayon davom etaveradi. 
ΔS
A
↑

 AD↑

Y↑

C↑

AD↑

Y↑

C↑
