Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

SARM modelining o‘zgaruvchanlari va shartli ifodalari 
 
№ 
SARM tarkibidagi 
o‘zgaruvchanlar 
O‘zgaruvchan 
belgisi 
O‘zgaruvchan 
ifodasi 
1 
Risksiz foiz stavka 
𝑟
𝑓
1,754% 
2 
Bozordagi o‘rtacha daromadlilik 
darajasi 
𝐸(𝑟
𝑚
)
3,201% 
3 
Beta koeffitsienti 
𝛽
0,755 
Jadval ma’lumotlaridan kelib chiqqan holda kompaniya aksiyasini 
kutilayotgan daromadliligini SARM yordamida aniqlaymiz. Buning 
uchun (7) formulaga jadvaldagi ma’lumotlarni kiritib, tenglamani 
quyidagicha hisoblab chiqamiz:
𝑟
𝑖
= 1,754% + 0,755 ∗ [3,201% − 1,754%] = 2,847%.
 
Demak kompaniya aksiyasining kutilayotgan qiymati 2,847% 
tashkil qildi va bozordagi o‘rtacha daromadlilik darajasidan past 
bo‘ldi. Bu albatta investor uchun aksiyaga kiritgan investitsiyasi 
qiymati tushayotganini anglatadi.
Shunday qilib, bozor muvozanati sharoitida aktivning diversifi-
katsiya qilinmaydigan riskiga mos ravishdagi daromadni ta’minlashi 
kutiladi. Qimmatli qog‘ozning diversifikatsiya qilinmaydigan risk 
darajasi qancha yuqori bo‘lsa, investorlar undan shuncha ko‘p 
daromadni kutishadi. Kutilayotgan daromad va diversifikatsiya 
qilinmaydigan risk o‘rtasidagi nisbatni aniqlash asosida aktivni 
baholash CAPM mohiyatini tashkil etadi. 
36
Sharp W. F. «Capital Asset Prices: A Theory of Market Equilibrium under Conditions of 
Risk» — Journal of Finance-September, 1964. 

---

- 
196 - 
Model afzalligi – bozor riski darajasi va aksiyani kelgusidagi 
daromadlilik darajasi o‘rtasidagi bog‘liqlik bo‘yicha fundamental 
prinsip hisoblanadi.
Model kamchiliklari: modelda aksiyani kelgusi daromadiga ta’sir 
etuvchi omilni bittasidan foydaliniladi; model bir nechta cheklovlarga 
ega: soliqlar, transaksion xarajatlar, moliyaviy bozor transparentligi va 
h.k. inobatga olinmaydi; kelgusi daromadlilikni prognozlashda bozor 
riskining retrospektiv darajasini ishlatilinishi.
Hozirgi kunda moliyaviy bozorlar nobarqarorligida modeldan 
aktivlarni uzoq muddatli bahosini aniqlashda ishlatish noo‘rin.
Demak kapital aktivlarni baholash, ya’ni ularning yaqin kelajak 
uchun daromadliligini aniqlashda CAPM modelidan foydalanish 
investorlar uchun aktivning kelgusi daromadliligiga bozor riskining 
ta’sir kuchini tahlil qilishda foydalanish mumkin. Ya’ni zamonaviy 
moliya tizimida investorlar egalik qilmoqchi bo‘lgan aktiv bilan 
bog‘liq bozor riskini to‘g‘ri talqin qilish undan samarali 
foydalanishlari uchun kapital aktivning baholash modelidan 
foydalanish maqsadga muvofiq hisoblanadi.