O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Me‘yoriy
: iqtisodiy sikl mobaynida o‘rtacha narxlar bo‘yicha hisoblab chiqiladi. 
Joriy
: ma‘lum hisob davrida kutilayotgan va bu davrda harakatda bo‘lgan 
narxlar asosida hisoblashni ko‘zlaydi. 
Bazis:
yil boshida o‘rnatiladi va yil davomida o‘zgarmay qoladi. Odatda ulardan 
narxlar indeksini hisoblash uchun qo‘llaniladi. 
2. 
Quvvatdan foydalanish darajasiga nisbatan. 
Nazariy
: ulardan yaxshi yoki ideal foydalanishda subyekt tomonidan erishiladi. 
Ular subyektning maqsadi hisoblanadi, quvvatdan to‘liq foydalanish, dam olish 
vaqtining me‘yorlangan qiymatiga asoslangan, yaroqsiz, turib qolishlar, buzilishlarga 
vaqt sarflashni ko‘zda tutmaydi. 
O‘tgan o‘rtacha bajarish
: statistik ma‘lumotlar bo‘yicha hisoblanadi va 
yaroqsiz, turib qolishlar va buzilishlarga sarflangan vaqtni hisoblaydi, ya‘ni oldingi 
davrning hamma kamchiliklarini nazarda tutadi. 
Me‘yoriy bajar
ish: kelajak davrda me‘yorlarning kutilayotgan o‘rtacha 
darajasini ko‘zda tutadi. 
3. 
Mahsulot chiqarish hajmiga nisbatan. Mahsulotning ishlab chiqarish hajmi 
standartlarni ishlab chiqarishga yondashishga birinchi darajada ta‘sir ko‘rsatadi. 
Nazariy:
subyektning nazariy quvvatiga asoslangan holda oldindan belgilangan. 
Ularga yoki erishib bo‘lmaydi, yoki bir martalik tartibda erishiladi. 
Amaliy
: yaxshi bajarilishda subyekt tomonidan erishiladi, ular o‘z darajasi 
bilan yaxshi bajarilishida nazariy standartlarga yaqin, ishlab chiqarishning real 

---

181 
erishiladigan darajasiga asoslangan va qochib bo‘lmaydigan yo‘qotishlarga yo‘l 
qo‘yadi. 
M
e‘yoriy
: sikl mobaynida ishlab chiqarishning yuqori va past hajmining 
o‘rtacha qiymatidan kelib chiqqan holda mahsulot chiqarishning erishish darajasida 
hisoblanadi.