5.2. U.Pettining iqtisodiy ta‟limoti Uilyam Petti (1623–1687) – Angliya
klassik
siyosiy
iqtisodining
asoschisi.
K.Marks so‗zi bilan aytganda, U.Petti-
«Siyosiy iqtisodning otasi... buyuk tadqiqot- chi - iqtisodchi» . U.Petti har tomonlama yuk-
sak bilimli inson bo‗lgan. U Angliyaning
janubidagi Romsi shahrida hunarmand-
matochi oilasida tug‗ildi. O‗n to‗rt yoshida
ota kasbini egallashdan voz kechgan U.Petti
uydan chiqib ketadi va kemada yollanma
dengizchi (yunga) bo‗lib xizmat qiladi.
Oradan bir yil o‗tgach, taqdir taqozosi bilan oyog‗i lat yegan U.Petti
Fransiya hududidagi bir qirg‗oqda qoldirib ketiladi. Bu notanish
o‗lkalarda lotin tilini bilganligi tufayli u Kan kollejiga qabul qilindi va
tinglovchi sifatida moddiy jihatdan ta‘minlandi. Kollej unga fransuz va
grek tillarini, matematika, astronomiyani o‗rganishga imkoniyat yaratib
berdi. U.Petti 1640-yili kollejni bitirib, Londonga qaytib keldi.
Keyinchalik Oksford universitetida tibbiyot sohasida tahsil oldi.
1650-yili 27 yoshida U.Petti fizika bo‗yicha doktorlik darajasini
oldi, Angliya kollejlarining birida professor bo‗lib ishladi. U.Petti
iqtisodiy muammolarga bag‗ishlangan «Soliqlar va yig‗imlar to‗g‗risida
traktat» (1662-y), «Donishmandlarga so‗z» (1665-y), «Irlandiyaning
siyosiy anatomiyasi» (1672-y), «Siyosiy arifmetika» (1683-y) va boshqa
asarlarni yozdi. U.Petti dastlab o‗z asarlarida merkantilistlarning ijobiy
savdo balansi g‗oyasini va sanoatni rag‗batlantirish maqsadida
davlatning iqtisodiyotga faol aralashuvini qo‗llab-quvvatladi. Ammo
U.Petti asta-sekin tadqiqot obyektini o‗zgartirdi va asosiy e‘tiborni
savdo muammosidan ishlab chiqarish muammosiga qaratdi. Uning qayd
qilishicha, boylik ishlab chiqarishda yaratiladi, muomala sohasida esa u
faqat taqsimlanadi.
