O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti

 
Muhokama uchun savollar 
 
1. Maltusning nufus qonuniga tanqidiy baho berib, mohiyatini 
tushintirib bering. 
2. Rikardo va Smitning metodologiyasini taqqoslang va solishtiring. 
3. Smitning matn orqali tahlili va Rikardoni matnsiz, abstrakt siyo-
siy tahlili farqini ochib bering. 
4. Rikardoning yer rentasi nazariyasini tushintirib bering va mahsu-
lot nuqtayi nazaridan renta va qiymat nuqtayi nazaridan renta 
to‗g‗risidagi tasavvurlarning o‗zaro bog‗liqligini ko‗rsating. 
5. Rikardoning qiymatning mehnat nazariyasidan xulosalar chiqa-
ring. 
6. Rikardoning taqsimot nazariyasi va daromadlarning vaqt mobay-
nida taqsimlanishi o‗zgarishi to‗g‗risidagi qarashlarini tushintirib bering. 
7. Rikardoning qiyosiy ustunlik nazariyasini shakllantirib bering va 
erkin savdo orqali odamlar qanday qilib boyiganlarini tushintirib bering. 

---

127 
VII BOB. KLASSIK IQTISODIY MAKTABNING 
YAKUNLANISHI 
 
7.1.T.Maltusning iqtisodiy qarashlari 
Marksistik iqtisodiy fanda «marksist» bo‗lmagan 
mualliflarni sharmanda qilish «an‘anasi» bor edi. 
Ehtimol, eng ashaddiy va qattiq tanqidga uchragan 
g‗oya bu ingliz olimi Tomas Robert Maltusning g‗oyalari bo‗lsa kerak. 
Uni nimalar deb atashmadi: kapitalizm himoyachisi (apologeti), 
odamlarning dushmani, fashizm ideologi. Eng qiziqarli joyi shundaki, 
T.Maltus nafaqat turli toifadagi sotsialistlarning, balki ularning asosiy 
muxolifatlari bo‗lgan erkin bozor va xususiy tadbirkorlikning mutlaq 
ustunliklariga ishongan liberallarning ham g‗azabini qo‗zg‗atgan. Nega 
T.Maltusni shunchalik yomon ko‗rishgan? Pessimizmi uchun, aholi 
farovonligini ancha oshirish mumkinligiga ishonmaganligi uchun. Axir 
sotsialistlar ham, liberallar ham «baxtli kelajakka» ishongan. Birinchisi, 
xo‗jalik jarayonlarini ongli ravishda ijtimoiy tartibga solish tufayli 
umumiy farovonlikka erishishga umid qilgan bo‗lsalar, ikkinchisi, 
turmush darajasini oshirish bozor mexanizmining amal qilishi va 
xususiy manfaatdorlik kuchi bilan ta‘minlanishiga ishongan. Unisiga 
ham, bunisiga ham pessimizm yot bo‗lgan. 
Ingliz iqtisodchisi