O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Ijtimoiy marketing. Ijtimoiy marketing iste’molchilar va ushbu tovar o‘rtasida 
ayirboshlashga ijobiy ta’sir etadigan va oqibatda korxona oladigan foydaga ijobiy 
ta’sir ko‘rsatadigan notijorat harakatlarini o‘z ichiga oladigan marketing faoliyatini 
shakllantirish va rivojlantirish jarayonidan iborat bo‘ladi. Ingliz tilidagi ifoda to‘laroq 
ma’no beradi: cause related marketing. Ijtimoiy marketingdan oldin ijtimoiy-etika 
marketingi mavjud bo‘lgan bo‘lib, uning uchun birlamchi vazifa uzoq muddatli 

---

129 
istiqbolda iste’molchi uchun qulaylik izlab topish va korxona uchun foyda topishdan 
iborat bo‘lgan. Ijtimoiy marketingga yaqin yondashuv – jamotchilik marketingi va 
ekologiya marketingi sanaladi. 
Geomarketing. Geomarketing taklifni yaxshiroq moslashtirish uchun mahalliy 
iste’molchilar talabini tushunish va aniqlashga yo‘naltiriladi. U ko‘cha/kvartal/sektor 
tipologiyasini aniqlash uchun iqtisodiy makonlarni aniq va geografik tahlil qilishga 
asoslanadi. Marketing nazariyasini geomatikadan ajratishga intiladiganlar bu 
marketingni makon marketingi deb ataydilar. Geomatika – geografik va kartografik 
tarkibiy qismlar bilan raqamli ma’lumotlarni taqdim etish va tahlil qilishga 
bag‘ishlangan texnikalar to‘plamini birlashtiradigan fandir. Mikromarketing – 
geomarketingdan kengroq tushuncha bo‘lib, reaksiya darajasi yuqori bo‘lgan 
iste’molchilar mikrosegmentlarni aniqlash va xizmat ko‘rsatish uchun mo‘ljallangan 
bozorlarni juda nozik segmentlashga asoslanadi. 
Munosabatlar marketingi. Munosabatlar marketingidan maqsad – korxona va 
mijoz uchun o‘zaro manfaatli foydani ifodalaydigan uzoq muddatli munosabatlarni 
o‘rnatish, rivojlantirish va qo‘llab-quvvatlashdir. Tahlil mijozning (korxona, xaridor, 
iste’molchi) individuallashuviga yo‘naltiriladi va ishonchli mijozlar va ta’minotchilar 
o‘rtasida uzoq munosabatli munosabatlarni boshqarishga qaratiladi. Keyingi maqsad 
ushbu mijoz uchun tovarlar va xizmatlarni to‘g‘ri tanlashdan iborat (aksincha emas). 
Agar aniqroq aytadigan bo‘lsak, one-to-one marketing (yoki munosabatlar 
marketingi) maqsadi – har bir mijoz bilan munosabatlar o‘rnatish va rivojlantirish va 
aynan unga xizmat ko‘rsatish bo‘lib, bunda mijozni personifikatsiya qilish uchun 
axborot texnologiyalari va ma’lumotlar to‘plamlari foydalaniladi.